Kaixo, lagun
Zure aurrean daukazun bide hau Zaragueta Herri Eskolak egindakoa da. Ibilbidearen ideia eta diseinua Zaragueta eskolako komunitatean sortua da, eskolak Orioko Curriculuma garatzeko daukan “Orioz Blai” egitasmoaren baitan. Errioa izango dugu ardatz, Ortzaikan hasi eta herria zeharkatuz hondartzarainoko ibilbidea irudikatzen du. Gure herriaren nortasuna definitzen duten hainbat erreferentzia, leku, pertsona, eragile… topatuko dituzue ibilbide honetan zehar.
Testu guztiak eskolako irakasle, ikasle eta gurasoen artean idatzi, itzuli, grabatu eta osatu dira. Eskolaren aniztasunaz oso harro gaude, eta harrotasun hori erakutsi nahi izan dugu ibilbidea hainbat hizkuntzatan eskainiz. Herritik herriarentzako sortua izan da. Eskolatik herria eta herritik eskola indartzea du helburu.
Altxorrak elkarbanatzea bezalakorik ez dagoenez, aukeratu zure hizkuntza, eta gozatu ibilbideaz lagun. Zaragueta IPI Herri Eskola ….boga eta boga!!
Ibilbidearen track-a online eskuratu dezakezu QR-aren bidez. Era berean, herriko Turismo Bulegoan eta Kanpinean aurkituko dituzu eskuorriak.
Distantzia: 4 km Denbora: 1, 5 h
1. Ortzaika auzoa
Ongi etorri Oriora! Zaragueta herri eskolako ikasleok gure herria erakutsi nahi dizuegu Balearen ibilbidearen bidez. Hemen elkarrekin hasiko dugun ibilbidean, herriko txoko esanguratsuak ezagutuko dituzu. Eta Orion zerbait famatua bada, hauxe da: balea. Bizkaiko golkoan harrapatu zen azkeneko euskal balea izan zen 1901ekoa. Baina, non hasi zen guztia?
Lan ikaragarria izango zen itsasoko erraldoia akabatzea. Lan horretarako marinel kementsuak beharko ziren, noski. Bada, hain justu, patroi eta arraunlari on asko jaio izan dira oraintxe gauden tokian, Ortzaika auzoan. Auzoa berezia da oriotarrontzat. Errio bazterrari lotuta bizi izan den auzoa da: arrauna, angulak eta arrantza kontuak izan ditu bizigai.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Herrirantz eramango gaituen ibilbidean bagoaz aurrera, lasai-lasai. Atseden gutxi izango zuten, ordea, 1901ean balea harrapatzera irten ziren arraunlariek. Gertaera horren berri, garai hartan idatzitako bertso-sorta bati esker daukagu. 21 bertsoz osatutako sorta da, Orbegozo abizeneko apaiz batek idatzi omen zituen, eta Benito Lertxundi abeslariak egin zituen ezagun 1977an ateratako disko bati esker. Geroztik, Euskal Herriko haur gehienek eskolan ikasten dituzte, garai batean bertsoek gertakizunen transmisioan zuten garrantziaren erakusgarri.
Parean ikusten duzun etxeak Etxeluze du izena. Urte luzez utzita egon zen, egoera txarrean, herriko gazte batzuek okupatu zuten arte. Beren lanari esker, gaztetxea da gaur egun, herriko gazteen antolakuntzaren zutabe eta elkarlekua.
Orioko herriaren izaera ulertzeko, ezinbestekoa da itsasertzean, bereziki udan, egiten diren estropadak aipatzea. Horietan, traineruek joan-etorria egiten dute lehia bizian, herri bakoitzari bereizgarri zaion kolorearekin, gurea horia da. Traineru bizkorrenak bandera eramaten du herrira, garaikur gisa. Bandera eta garaikur horiek guztiak, ibaiaren bestaldean ikusten duzun kristalezko eraikin horretan daude. Ez da alferrik Arraunetxea Orioko Arraun Elkartearen egoitza.
Nahikoa atseden hartu duzu? Jarraituko diogu bideari. Metro batzuk aurrerago, eskuinean, Arozena Zeramika Fabrika ikusiko duzu. Balio arkitektoniko industrial handia du: horizontaltasuna azpimarratzen duten leihoekin eta itsasontzi forma horrekin.
3. Herriko plaza
Herritarren bilgune nagusian zaude, herriko plazan. Hemen elkartzen gara, herriko haur, guraso, gazte, zahar, erromes eta bisitariak. Hemen hasi eta ospatzen dira estropadetako garaipenak eta herriko jaiak: sanpedroak eta sanikolasak. Egun horietan harro-harro ibiltzen dira Pello eta Nikolasa herriko erraldoiak.
Errioaren bestaldean, Mutiozabal ontziola ikusiko duzue. Mendeetan zehar errio bazter hauetan era guztietako ontziak egin izan dira. Mutiozabal da euskal ontzigintza tradizional horren azken adibidetako bat. 2018an, kultura-ondasun gisako monumentu izendatu zuen Eusko Jaurlaritzak, eta ondoko etxean, Mutiozabalenean, topatutako planoak balio handikoak dira.
Baina balea harrapatu eta gero, non lehorreratu ote zuten? Moilako arrapalaren batean beharko zuen, plaza inguru honetan. Ikustekoa izango zen jendearen jakin-mina baletzar hura ikusteko.
4. Pilliku plaza
Pilliku plazan zaude, alde zaharreko—edo, oriotarrontzat, Goiko Kaleko— bihotzean. Hortxe ikusi dezakezu Maria Camino Arregi «Maria Maestra»ren irudia. Maria Maestra Orioko haur askoren andereñoa izan zen parean dugun etxeko haurtzaindegian. XIX. mendearen bukaeran jaio zen, eta beti euskaraz eman zituen eskolak, baita Francoren garaian galarazita zegoenean ere.
Goiko Kale honetan bertan, jaio zen Benito Lertxundi Esoain abeslaria, haurtzaindegiaren ondoko etxean. Lehen esan bezala, berak egin zituen ezagun Euskal Herrian “Balearen bertsoak”. Jatorrizko 21 bertsoetatik 9 aukeratu zituen, eta musikaz dotore asko jantzi.
Beheraxeago, armarri dotore bat ikusiko zenuten beharbada, Nao eder bat zizelkatuta duena. Bada, eskaratze hauetatik makina bat arrantzale partitu ziren Ternuara, Balea arrantzara, XVI-XVII mendeetan. Oriotik, bereziki, arrantzale ugari joaten zela Ternuara, Oria ibaiak itsasoan sartu-irtenerako zituen zailtasunak zirela-eta. Aurkitutako dokumentuen artean badira nabarmentzekoak. Kanadako testu zaharrenetakoak oriotarrek idatzitako testamentuak dira, etxera ezin bueltatuta, hilzorian zirela idatzitakoak.
Gaur egun, herriko emakumeen bilgunea da Pilliku plaza. Atzealdean duzun armarri handiko jauregia, Iturriaga jauregia, Saregileak Emakumeen Etxearen egoitza da. Ez ziren urruti ibiliko herriko emakumeak, 1901eko maiatzaren 14an, talaieroa aldapan behera «Balea, balea!» oihuka jaitsi zenean.
5. Balearen plaza
Ikusten duzun bezala, Balearen plazan zaude. Horma-irudia ikusiko zenuen honezkero, eta lagunduko zizun gertakizuna irudikatzen. Carlos Zabala Madina “Arrastailu” artistak egin zuen, eta balearen bertso sortako seigarren bertsoak dioena irudikatzen du: “bost traineru joan ziren patroi banarekin, mutil bizkor bikainak guztiz onarekin…”.
Hemen, ezkerreko kartelean egun hartan egin zen argazki bakarra ikus dezakezu. Irakurri eta imajinatu zer ikuskizun sortu zuen inguruetan, tren bereziak ere jarri omen ziren-eta.
Horma-irudiari begira ezkerretara abiatzen bazara, Balea elkarte gastronomikoaren sarrerako atea ikusiko duzu, eta horren ondoan, balearen bila joan ziren bost traineruetako patroien irudiak: “…Manuel Olaizola eta Loidirekin, Uranga, Atxaga ta Manterolarekin”.
Segi orain arrastoari, herriko kale garrantzitsuenean sartuko zara, Eusko Gudarien Kalean, hura gurutzatu eta ibai aldera abiatuko gara. Erdia egin dugu dagoeneko!
6. Muntoa
Pasa berri ditugun zelaietan, orain dela gutxi arte, sare josten ibiltzen ziren herriko hainbat emakume, baporeetan arrantzarako ezinbestekoa den tresneria konpontzen. Aurreraxeago, ezkerraldean, kofradia berria ikusiko duzu. Gaur egun, arrantza-ontziak izugarri gutxitu badira ere, han aritzen dira saregileak josi eta josi. Urte askotako borrokaren ondorioz, lanerako baldintza aproposago batzuetan.
Ibai aldera begiratzen badugu, handik etorriko ziren bost traineruak herrira bueltan, behin balea harrapatuta, beren arpoi eta sokekin animaliari tiraka. Bost urtean behin, oriotarrek jai berezi bat egiten dugu, gezurretazko bale eta guzti, gertakizuna antzeztuz.
Berriro ekingo diogu bideari. Azken txanpa falta zaigu!
7. Kirol portua
Orioko kirol-portuan zaude, eta errioaren beste aldean, Oribarzarko hondartza eta Txurrukako aterpetxea ikusiko dituzu. Buelta emanez gero, ordea, herriko kanpina azalduko zaizu parez pare, margotutako horma-irudi horien atzean. Orioko kanpina, ez da kanpin soila, herriko beste auzo bat bezala hartzen dugu aintzat, eta badira familiak urteak eta urteak daramatzatenak bertan.
Kanpinaren ondoko atzeko eraikuntza Zaragueta herriko eskola publikoa da. Izena Juan Zaragueta Bengoetxearen omenez ezarri zioten, Orioko filosofo, idazle eta pedagogoaren omenez.
8. Barra Muturra
Iritsi zara Balearen ibilbidearen azken geralekura. Hementxe azaldu zen balea, 1901eko maiatzaren 14an, goizeko 9tan.
Honelaxe amaitzen da gure historia, honelaxe kontatu digute oriotarroi, eta horrela azaltzen dizuegu bisitarioi, harro-harro: euskal kostaldeko azken sardako balea geuk, eta geuk bakarrik, harrapatu genuela.
Dena den, hilketa eta heriotza kontuak ez dira harro egotekoak, eta guk ere ez genuke nahi horrela bukatzerik. Egia da toki honetan bizitza eta heriotza nahasten direla, ibaiko ur geza eta itsasoko gazia bezala. Ez bakarrik baleagatik eta arraiengatik, baizik-eta baita hemen hildako arrantzaleengatik ere. Horko horman bertan ikusiko zenuen honezkero, barra-mutur honetan XX. mendean hildako arrantzaleen zerrenda. Lehen aipatu dugun bezala, sartu-irten bihurria izan du beti Oria ibaiak, eta itsasoak gogor jotzen duen garaian, baita arriskutsua ere. 1990ean egindako espigoi berriak babesa ematen dio orain, nahiz eta tarteka itsasoak bere indarra erakutsi eta arriskutsua izaten jarraitzen duen.
Esan dugun bezala, heriotza bizitzarekin nahasten da leku honetan. Pixka bat biratu eta ekialdera azaltzen zaigu, bizitza bere osotasunean, udan batez ere: surflariak olatuekin dantzan, haurrak ur-izkinan jolasean, helduak hondartzan pasieran, atseden hartzen edo irakurtzen…
Jorge Oteiza handiak esango lukeen bezala: bizitza jolas hutsa baita.
Lagun iezaguzu hobetzen
¡Hola!
“El camino de la ballena” que presentamos aquí es el resultado del trabajo de la escuela pública Zaragueta. Ha sido la comunidad escolar quien ha ideado y diseñado el recorrido. Os mostraremos nuestro pueblo con el relato de la última ballena capturada en el golfo de Bizkaia como hilo conductor. Os proponemos un recorrido que, bordeando el río Oria, comenzará en el barrio de Ortzaika, y atravesará el pueblo para finalizar en la playa. En el camino encontraréis algunos lugares, personas y agentes sociales que definen la identidad de nuestro pueblo.
Han sido el profesorado, las familias y el alumnado quienes se han encargado de escribir, traducir y grabar los textos. Puesto que nos honra la diversidad que tenemos en la escuela, os ofrecemos los audios que acompañan el recorrido en varias lenguas.
Como puedes ver en el mapa, el recorrido tiene 8 paradas y puedes descargar el track a través del QR. Aunque el orden de las paradas esté pensado para darle mayor sentido al camino, puedes empezar y continuar la ruta desde cualquier punto. En cada parada encontrarás un panel informativo y a través del QR podrás escuchar su explicación en 13 idiomas. ¡Qué mejor que compartir este tesoro con todos! ¡Elige el idioma que prefieras y disfruta del camino!
* Podrás encontrar los folletos en la Oficina de Turismo y en el Camping.
Distancia: 4 km Tiempo: 1, 5 h
1. Ortzaika
¡Te damos la bienvenida a nuestro pueblo, a Orio! Los alumnos y las alumnas de Zaragueta Herri Eskola os queremos enseñar nuestro pueblo a través de “El camino de la ballena”. En el recorrido que emprenderemos juntos desde aquí, te mostraremos nuestros rincones más apreciados. Y si por algo es conocido Orio, es por su famosa ballena. Fue la última ballena vasca capturada en el Golfo de Bizkaia en 1901. Pero, ¿dónde empezó todo?
Sin duda, matar al gigante del mar fue una tarea difícil. Para ese trabajo, se necesitaron marineros valientes. El lugar en el que nos encontramos ahora mismo, el barrio de Ortzaika, ha sido precisamente, cuna de renombrados patrones y remeros. El barrio es especial para los oriotarras ya que siempre ha estado ligado a la ría: el remo, las angulas y la pesca han sido su esencia.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Avancemos tranquilamente por el camino que nos llevará hacia el pueblo. Los marineros que salieron a pescar la ballena no habrían tenido mucho tiempo para contemplaciones. Así nos lo han transmitido las 21 estrofas (bertso en euskera) que escribió en su día un cura llamado Orbegozo, y que el cantante Benito Lertxundi popularizó al incluirlas en un disco de 1977. Desde entonces, la mayoría de los niños y las niñas las aprendemos en la escuela, lo que demuestra la importancia que tenían los bertsos en la transmisión de acontecimientos o sucesos.
La casa que ves enfrente se llama Etxeluze. Durante mucho tiempo, estuvo totalmente abandonada, en condiciones pésimas. Hace algunos años, unos jóvenes del pueblo la ocuparon y, gracias a su labor, actualmente es lugar de encuentro de jóvenes y centro para la organización juvenil. Es el gaztetxe, que en euskera significa “casa de los jóvenes”.
Para entender el carácter del pueblo de Orio, es imprescindible mencionar las regatas que se llevan a cabo a orillas del mar Cantábrico, sobre todo en verano. Las traineras de cada pueblo, con sus distintivos colores (¡el nuestro es el amarillo!) compiten intensamente por alcanzar el primer puesto. Quien lo consigue regresa al pueblo con el trofeo que consiste en una bandera.
Orio ha ganado muchísimas banderas. Junto a muchos otros trofeos se encuentran en el edificio de cristal que ves justo al otro lado del río. No es en vano Arraunetxea, (`la casa del remo`), sede del Club de Remo de Orio.
¿Has descansado lo suficiente? Continuemos el camino. Unos metros más adelante, a tu derecha, verás la Fábrica de Cerámica Arozena. Tiene un gran valor arquitectónico industrial, por sus ventanales que acentúan la horizontalidad y por su forma de barco.
3. La plaza del pueblo
Estás en la plaza del pueblo, principal punto de encuentro de los habitantes de Orio. Aquí nos reunimos los niños, mayores, familias, jóvenes, peregrinos y visitantes. Aquí es donde se celebran las victorias de las regatas y las fiestas del pueblo de San Pedro y San Nicolás. Esos días los gigantes Pello y Nikolasa suelen recorrer las calles de Orio muy contentos.
Al otro lado del río, también podrás ver el astillero Mutiozabal. Durante siglos, a lo largo de estas riberas se han construido todo tipo de embarcaciones y Mutiozabal es uno de los últimos referentes de esa construcción naval tradicional. De hecho, el Gobierno Vasco lo nombró monumento de patrimonio histórico en 2018, y los planos que se encontraron en la casa de al lado, Mutiozabalenea, son muy valiosos.
Pero, después de capturar a la ballena, ¿dónde lo desembarcaron? Seguramente, en alguna de las rampas del muelle, alrededor de la plaza. La gente se acercaría curiosa, sin duda, a ver la enorme ballena.
4. Plaza Pilliku
Estás en la plaza Pilliku, en el corazón de la parte vieja del pueblo, en Goiko Kale (o calle de Arriba). Ahí mismo puedes contemplar la imagen de María Camino Arregi «Maria Maestra”. Es en la casa que tenemos enfrente, en la guardería, donde atendió y enseñó a muchos niños y niñas oriotarras. Nacida a finales del siglo XIX, siempre impartió sus clases en euskera, incluso en la época franquista cuando estuvo prohibido.
En esta misma calle, en la casa junto a la guardería, nació el cantante Benito Lertxundi Esoain; lo hemos mencionado anteriormente, y es que fue él quien dio a conocer “Los versos de la Ballena”. De las veintiuna estrofas originales, seleccionó nueve, les añadió música y creó una excelente canción.
Un poco más abajo, habrás visto seguramente, un escudo de armas que muestra la figura de una nao. Lo cierto es que muchos pescadores de estos portales partieron hacia Terranova durante los siglos XVI y XVII, a la pesca de la ballena. La entrada del río Oria en el mar dificultaba la pesca y, con el fin de alimentar a las familias, los pescadores no tenían más remedio que marchar lejos a faenar. Se han encontrado documentos que confirman todo esto. Hay textos muy antiguos de Canadá redactados por oriotarras, que incapaces de volver a casa, escribieron sus testamentos, justo antes de morir.
Hoy en día, la plaza Pilliku es lugar de encuentro de las mujeres del pueblo. El palacio con el gran escudo que ves detrás, es el palacio Iturriaga, sede de la Casa de las Mujeres “Saregileak” (´Rederas´ en euskera). No andarían muy lejos de aquí las mujeres del pueblo aquel 14 de mayo de 1901, cuando el talayero gritaba por esta cuesta “Ballena a la vista”.
5. La plaza de la Ballena
Estás en la plaza de la ballena. El mural que ves en este lugar te ayudará a imaginar cómo ocurrió la hazaña de cazar la ballena. El artista Carlos Zabala Madina, “Arrastalu”, fue el creador de este mural, donde dibujó lo narrado en el sexto verso de los que hemos hablado antes: “se acercaron cinco traineras con sus respectivos patrones, excelentes hombres valientes…”
En el cartel que tienes a tu izquierda, se puede ver la única fotografía que se tomó aquel día. Léelo y conocerás más sobre el espectáculo que supuso aquel suceso. Fue tal la curiosidad que despertó, que se organizaron trenes especiales para verlo.
Si diriges tu mirada hacia la izquierda del mural, encontrarás la entrada de la sociedad gastronómica “Balea”. Junto a la puerta, podrás ver las imágenes de los cinco patrones: “Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga y Manterola”
Reanuda la marcha siguiendo la marca y entrarás en la calle más importante del pueblo, “Eusko Gudariak”. La atravesaremos dirigiéndonos hacia el río. ¡Estamos a mitad de camino!
6. Munto
En las campas por las que acabamos de pasar, hasta hace bien poco, las rederas del pueblo solían estar cosiendo las redes para la pesca; las reparaciones de la utillería de pesca son imprescindibles para esa actividad. Más adelante, a tu izquierda, verás la nueva cofradía. Actualmente, a pesar de que los barcos de pesca han disminuido notablemente, las rederas siguen su labor ahí, y después de tantos años de lucha, en mejores condiciones.
Dirigiendo tu mirada hacia la ría, podrás imaginar cómo avanzaron las cinco traineras en su intento de portar la ballena hacia el pueblo. Para ello, utilizaron arpones y cuerdas. Cada cinco años, los oriotarras celebramos una fiesta especial, representando lo ocurrido, y recordar así el suceso.
Volvamos a nuestro camino. ¡No nos queda mucho para el final!
7. El puerto deportivo
Te encuentras en el puerto deportivo de Orio, en la otra orilla de la ría, puedes ver la playa de Oribarzar y el albergue Txurruka. Si te giras, encontrarás enfrente el camping del pueblo, detrás de esos murales. El camping de Orio no es un mero camping ya que lo consideramos un barrio más del pueblo; de hecho, hay familias que repiten su estancia aquí año tras año.
Detrás del camping, entreverás nuestra escuela, la escuela pública de Orio, que se llama Zaragueta Herri Eskola. Debe su nombre al ilustre Juan Zaragueta Bengoetxea, filósofo, escritor y pedagogo nacido en Orio.
8. El espigón
Has llegado ya a la última parada del Camino de la Ballena. Aquí es donde apareció la ballena aquel 14 de mayo de 1901, a las nueve de la mañana.
Aquí termina la historia que nos han contado generación tras generación a los y las oriotarras. Es así como os la queremos transmitir, y orgullosos, proclamamos que fuimos nosotros y solo nosotros, los que dimos caza a la última ballena de la costa vasca.
Sin embargo, las matanzas y las muertes no son normalmente, dignas de enorgullecerse, y nosotros tampoco queremos terminar de esa manera.
Es cierto que, al igual que se unen el agua dulce de la ría y la salada del mar, en este lugar también conviven la muerte y la vida. No es solo la muerte de la ballena, sino también el recuerdo de todos los marineros que perecieron aquí. En esa pared que ves desde aquí, podrás repasar los nombres de todos los marinos fallecidos en este extremo del espigón durante el siglo XX.
Pero también hay mucha vida en este lugar, sobre todo en verano. Si te giras un poco hacia el este, la vida se nos muestra en su plenitud: los surfistas bailan con las olas; los niños juegan en la orilla del mar; los adultos pasean por la playa; gente que lee o descansa…
Tal y como diría el gran Jorge Oteiza: … la vida no es nada más que un juego.
Nuestro objetivo es aprender y mejorar y por ello, queremos saber tu opinión.
Hola, amic.
El camí que tens al davant l’ha preparat l’Escola Pública Zaragueta d’Orio. La idea i el disseny de l’itinerari ha estat de la comunitat escolar de Zaragueta. Centrant-nos en el relat de la caça de l’última balena capturada al golf de Bizkaia, volem mostrar-te el nostre poble. Et proposem un itinerari des del barri d’Ortzaika fins a la platja, a la vora del riu Oria i per la part vella del poble. Al llarg del recorregut trobaràs llocs, persones i entitats que defineixen la nostra identitat.
Els professors, pares i alumnes de l’escola hem escrit, traduït i gravat la totalitat dels textos. Estem molt orgullosos de la diversitat de l’escola, i és per això que hem volgut mostrar-vos aquest orgull oferint-vos la possibilitat de fer el recorregut en diferents idiomes.
Com pots veure al mapa, l’itinerari té 8 parades i pots descarregar el seu track a través del QR. Encara que l’ordre de les parades dona integritat i sentit al camí, pots començar i continuar des de qualsevol punt. En cada parada trobaràs un panell on podràs escoltar l’explicació en 13 idiomes a través del QR. Com que no hi ha res com compartir tresors, tria l’idioma que vulguis i gaudeix de la ruta!
* Els fullets informatius els trobaràs a l’Oficina de Turisme i al Càmping.
Distance: 4 km Duració: 1,5 h
1. Ortzaika
Benvingut al nostre poble, benvingut a Orio! Els alumnes de l’Escola Pública Zaragueta et volem ensenyar el nostre poble mitjançant «El camí de la balena». En el recorregut que emprendrem junts des d’aquí, et mostrarem els nostres racons més estimats. I si per alguna cosa és conegut Orio, és per la seva famosa balena. Va ser l’última balena basca (Eubalaena glacialis) capturada al Golf de Bizkaia el 1901. Però, on va començar tot?
Sens dubte, matar al gegant de la mar va ser una tasca difícil. Per a fer-ho, es van necessitar mariners valents. El lloc on ens trobem ara mateix, el barri d’Ortzaika, ha estat, precisament, bressol d’afamats patrons i remers. El barri és especial per als oriotarras ja que sempre ha estat lligat a la ria: el rem, les angules i la pesca han estat el seu eix.
2. Gaztetxe, Arraunetxe
Avancem tranquil·lament pel camí que ens portarà cap al poble. Els mariners que van sortir a pescar la balena no van tenir molt de temps per a contemplacions. Així ens ho han transmès les 21 estrofes (bertso en èuscar) que va escriure aleshores un capellà de cognom Orbegozo, i que el cantant oriotarra Benito Lertxundi va popularitzar en un disc en 1977. Des de llavors, la majoria dels nens i nenes les aprenem a l’escola, la qual cosa demostra la importància que encara tenen els bertsos en la transmissió d’esdeveniments passats.
La casa que veus davant teu es diu Etxeluze. Durant molt de temps, va estar totalment abandonada, en condicions pèssimes. Fa uns anys, uns joves del poble la van ocupar i, gràcies a la seva feina, actualment és lloc de trobada de joves i centre d’organització juvenil. És el gaztetxe, que en basc significa «casa dels joves».
Per a entendre el caràcter del poble d’Orio, és imprescindible esmentar les regates de traineres que s’organitzen al mar Cantàbric, sobretot a l’estiu. Les traineres de cada poble, amb els seus distintius colors (el nostre és el groc!) competeixen per aconseguir el primer lloc. Qui ho aconsegueix torna al poble amb el preuat trofeu que consisteix en una bandera.
Orio ha guanyat moltíssimes banderes que es troben, juntament amb un munt d’altres trofeus, a l’edifici de cristall que veus just a l’altra banda del riu. És l’Arraunetxe, («la casa del rem»), seu del Club de Rem de Orio.
Has descansat prou? Continuem el camí. Uns metres més endavant, a la teva dreta, veuràs la Fàbrica de Ceràmica Arozena. Té un gran valor arquitectònic industrial, pels seus finestrals que accentuen l’horitzontalitat i per la seva forma de vaixell.
3. La plaça del poble
Ets a la plaça del poble, principal punt de trobada dels habitants d’Orio. Aquí ens reunim els nens, majors, famílies, joves, pelegrins i visitants. Aquí és on se celebren les victòries de les regates i les festes del poble: Sant Pere i Sant Nicolás. Els dies de festa, els gegants Pello i Nikolasa recorren contents els carrers d’Orio.
A l’altra banda del riu, podràs veure la petita drassana Mutiozabal. Durant segles, en aquestes riberes de l’Oria s’han construït tot tipus d’embarcacions i Mutiozabal és un dels últims referents d’aquesta construcció naval tradicional. De fet, el Govern Basc el va anomenar monument de patrimoni històric en 2018, i els plànols que es van trobar a la casa del costat, Mutiozabalenea, són molt valuosos.
Però, després de capturar la balena, on la van desembarcar? Segurament, en alguna de les rampes del moll, a prop de la plaça. La gent es devia acostar curiosa, sens dubte, a veure l’enorme balena.
4. Plaça Pilliku
Ets a la plaça Pilliku, al bell cor de la part vella d’Orio, a Goiko Kale. Aquí pots veure la imatge de Maria Camino Arregi, «Maria Maestra». Maria Maestra va ser l’«andereño» o professora de molts nens i nenes d’Orio a la llar d’infants que era aquí mateix, a la casa del costat. Nascuda a la fi del segle XIX, Maria sempre feia les classes en basc, fins i tot a l’època de Franco, quan estava prohibit.
Aquí a Goiko Kale va néixer també el cantant Benito Lertxundi Esoain, a la casa més a prop de la guarderia. Benito Lertxundi va ser qui va donar a conèixer «Els versos de la Balena». De les vint-i-una estrofes originals, en va seleccionar nou, els va afegir música i va crear una excel·lent cançó.
Una mica més a baix, hauràs vist segurament, un escut d’armes fet amb pedra que mostra la figura d’una nau. Molts pescadors d’aquest carrer van partir cap a Terranova durant els segles XVI i XVII, a la pesca de la balena. La sortida del riu Oria a la mar era dificultosa i, per tal d’alimentar les seves famílies, els pescadors havien de marxar lluny a pescar. Hi ha, per exemple, textos molt antics de Canada redactats per oriotarras, que incapaços de tornar a casa, van escriure allà els seus testaments just abans de morir.
Actualment, la plaça Pilliku és el punt de trobada de les dones del poble. El palau Iturriaga, amb el seu imponent escut d’armes, és la seu de Saregileak, la Casa de les Dones. Les dones del poble no devien ser, segurament, gaire lluny aquell 14 de maig de 1901, quan el talaier va baixar pel carrer cridant com un boig: «Balena, balena!»
5. La plaça de la Balena
Ets a la plaça de la balena. El mural que veus en aquest lloc t’ajudarà a imaginar com va ser la caça de la balena. L’artista Carlos Zabala Madina, «Arrastalu», va crear aquest mural, on es mostra la història que narren els versos de la balena: «les cinc traineres van anar-hi amb els seus respectius patrons, excel·lents homes valents…».
Al cartell que tens a l’esquerra, pots veure l’única fotografia que es va fer aquell dia. Llegeix el text i coneixeràs més sobre aquell esdeveniment espectacular. Va ser tal la curiositat que va despertar la balena varada al moll, que es van organitzar trens especials per a veure-la.
Si dirigeixes la teva mirada cap a l’esquerra del mural, trobaràs l’entrada de la societat gastronòmica Balea. Al costat de la porta, podràs veure les imatges dels cinc patrons de les traineres: Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga i Manterola.
Reprèn la marxa seguint les marques i entraràs al carrer més important del poble: Eusko Gudariak. El travessarem dirigint-nos cap al riu. Ja hem fet mig camí!
6. Munto
les campes per on hem passat ara mateix, fins fa ben poc, les rederes del poble cosien les xarxes de pesca; aquesta era una feina imprescindible per la activitat pesquera. Més endavant, a l’esquerra, veuràs la nova confraria de pescadors. Actualment, tot i que el nombre de vaixells de pesca ha disminuït notablement, les rederes segueixen feinejant, i ara, després de molts anys de lluita, ho fan en millors condicions, a dins de la confraria.
Si mires cap a la ria, podràs imaginar com van avançar les cinc traineres en el seu intent de portar la balena al poble. Per a això, van fer servir arpons i cordes. Cada cinc anys, els oriotarras celebrem una festa especial, una representació de la captura de la balena, i així recordem l’esdeveniment.
Tornem al nostre camí. No ens queda gaire per acabar!
7. El port esportiu
Et trobes al port esportiu de Orio, a l’altra banda de la ria, pots veure la platja de Oribarzar i l’alberg Txurruka. Si et gires, trobaràs al davant el càmping del poble, darrere dels murals. El càmping d’Orio no és un mer càmping ja que el considerem un barri més del poble; de fet, hi ha famílies que repeteixen la seva estada aquí any rere any.
Darrere del càmping, pots entreveure la nostra escola, l’escola pública d’Orio, que es diu Zaragueta Herri Eskola. Deu el seu nom a l’il·lustre Juan Zaragueta Bengoetxea, filòsof, escriptor i pedagog nascut a Orio.
8. L'espigó
Has arribat ja a l’última parada del Camí de la Balena. Aquí és on va aparèixer la balena aquell 14 de maig de 1901, a les nou del matí.
Aquí acaba la història que ens han contat als oriotarres generació rere generació. És així com us la volem transmetre i, orgullosos, proclamem que vam ser nosaltres i només nosaltres, qui vam caçar l’última balena de la costa basca.
No obstant això, les matances i les morts no són per enorgullir-se, i nosaltres tampoc volem acabar d’aquesta manera.
És cert que, en aquest lloc, igual que s’hi uneixen l’aigua dolça de la ria i la salada de la mar, també conviuen la vida i la mort. No és només la mort de la balena, sinó també el record de tots els mariners que van perir aquí. En aquesta paret que veus des d’aquí, podràs repassar els noms de tots els mariners morts en aquesta sortida de la ria durant el segle XX.
Però també hi ha molta vida en aquest lloc, sobretot a l’estiu. Si et gires una mica cap a l’est, la vida se’ns mostra en la seva plenitud: els surfistes ballen amb les ones; els nens juguen a la vora de la mar; els adults passegen per la platja; hi ha gent que llegeix o descansa…
Tal com diria el gran Jorge Oteiza: «… la vida no és res més que un joc».
Com el nostre objectiu és aprendre i millorar, volem saber la teva opinió.
Olá!
O “Trilho da Baleia” aqui apresentado é o resultado do trabalho da escola pública de Zaragueta. Foi a comunidade escolar que concedeu e desenhou o percurso. Vamos mostrar a nossa cidade tendo como fio condutor a história da última baleia capturada no Golfo da Biscaia. Propomos um percurso ao longo do rio Oria, começando no bairro de Ortzaika e atravessando a cidade para terminar na praia. Ao longo do percurso, encontrar-se-ão alguns dos lugares, pessoas e agentes sociais que definem a identidade da nossa cidade.
Os professores, as famílias e os alunos foram responsáveis pela redação, tradução e gravação dos textos. Como nos sentimos honrados com a diversidade que temos na escola, oferecemos-lhe os áudios que acompanham o percurso em várias línguas.
Como pode ver no mapa, o percurso tem 8 paragens e pode descarregar a faixa utilizando o QR. Embora a ordem das paragens tenha sido concebida para tornar o percurso mais significativo, pode começar e continuar o percurso a partir de qualquer ponto. Em cada parada encontrará um painel informativo e, através do QR, poderá ouvir a explicação em 13 línguas. Que melhor forma de compartilhar este tesouro com todos! Escolha a língua que preferir e desfrute do percurso!
* Pode encontrar as brochuras no Posto de Turismo e no parque de campismo.
Distancia: 4 km Duración: 1,5 h
1. Ortzaika
Sejam bem-vindos à nossa cidade, a Orio! Os alunos da Zaragueta Herri Eskola gostariam de lhe mostrar nossa cidade através do “Caminho da baleia”. Na rota que faremos juntos a partir daqui, mostraremos nossos cantos mais apreciados. E se Orio é conhecido por alguma coisa, é por sua famosa baleia. Ela foi a última baleia basca capturada no Golfo de Biscaia em 1901. Mas onde tudo isso começou?
Matar o gigante do mar foi, sem dúvida, uma tarefa difícil. Eram necessários marinheiros corajosos para o trabalho. O local onde estamos agora, o bairro de Ortzaika, foi o berço de renomados capitães e remadores. O bairro é especial para o povo de Orio, pois sempre esteve ligado ao estuário: remo, meixão e pesca sempre foram sua essência.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Vamos prosseguir calmamente pela estrada que nos levará à aldeia. Os marinheiros que saíram para capturar a baleia não teriam tido muito tempo para contemplação. Foi assim que os 21 versos (bertso em basco) escritos por um padre chamado Orbegozo e popularizados pelo cantor Benito Lertxundi quando ele os incluiu em um disco em 1977, foram transmitidos até nós. Desde então, a maioria das crianças os aprendeu na escola, o que mostra como os bertsos eram importantes para transmitir eventos ou acontecimentos.
A casa que você vê em frente chama-se Etxeluze. Durante muito tempo, ela ficou totalmente abandonada, em condições terríveis. Há alguns anos, alguns jovens do vilarejo a assumiram e, graças ao trabalho deles, agora é um ponto de encontro para jovens e um centro de organização juvenil. É o gaztetxe, que em basco significa “casa da juventude”.
Para entender o caráter da cidade de Orio, é essencial mencionar as regatas que ocorrem nas margens do Mar Cantábrico, especialmente no verão. As traineras de cada cidade, com suas cores distintas (a nossa é amarela!), competem intensamente pelo primeiro lugar. O vencedor retorna ao vilarejo com um troféu que consiste em uma bandeira.
Orio ganhou muitas, muitas bandeiras. Junto com muitos outros troféus, eles estão guardados no prédio de vidro que você vê do outro lado do rio. Não é à toa que a Arraunetxea, (`a casa do remo`), é a sede do Clube de Remo de Orio.
Você já descansou o suficiente? Vamos continuar pela trilha. Alguns metros à frente, à sua direita, você verá a Fábrica de Cerâmica Arozena. Ela tem grande valor arquitetônico industrial, com suas grandes janelas que acentuam a horizontalidade e seu formato de barco.
3. Praça da cidade
Você está na praça da cidade, o principal ponto de encontro dos habitantes de Orio. É aqui que se reúnem crianças, adultos, famílias, jovens, peregrinos e visitantes. É aqui que as vitórias das regatas e as festas de San Pedro e San Nicolás da cidade são comemoradas. Nesses dias, os gigantes Pello e Nikolasa costumam andar animados pelas ruas de Orio.
Do outro lado do rio, você também pode ver o estaleiro Mutiozabal. Durante séculos, todos os tipos de barcos foram construídos ao longo dessas margens e o Mutiozabal é um dos últimos exemplos remanescentes da construção naval tradicional. Na verdade, o governo basco o nomeou monumento do patrimônio histórico em 2018, e os planos encontrados na casa ao lado, Mutiozabalenea, são muito valiosos.
Mas, depois de capturar a baleia, onde eles a desembarcaram? Com certeza, em uma das rampas do cais, ao redor da praça. As pessoas, sem dúvida, ficariam curiosas para ver a enorme baleia.
4. Praça Pilliku
Você está na Praça Pilliku, no coração da parte antiga da cidade, em Goiko Kale (ou Calle de Arriba). Ali mesmo você pode ver a imagem de María Camino Arregi “Maria Maestra”. Ela está na casa à nossa frente, no berçário, onde cuidou e ensinou muitas crianças de Orio. Nascida no final do século XIX, ela sempre dava suas aulas em basco, mesmo durante a era Franco, quando isso era proibido.
Nessa mesma rua, na casa ao lado do berçário, nasceu o cantor Benito Lertxundi Esoain; já o mencionamos anteriormente, e foi ele quem tornou conhecidos “Los versos de la Ballena” (Os versos da baleia). Dos vinte e um versos originais, ele selecionou nove, acrescentou música a eles e criou uma excelente canção.
Um pouco mais abaixo, você certamente terá visto um brasão com a figura de um navio. A verdade é que muitos pescadores desses portais partiram para Newfoundland durante os séculos XVI e XVII para pescar baleias. A entrada do rio Oria no mar dificultou a pesca e, para alimentar suas famílias, os pescadores não tinham outra opção a não ser ir para o mar para pescar. Foram encontrados documentos que confirmam esse fato. Há textos muito antigos do Canadá escritos por Oriotarras que, impossibilitados de voltar para casa, escreveram seus testamentos pouco antes de morrer.
Hoje, a praça Pilliku é um ponto de encontro para as mulheres da aldeia. O palácio com o grande brasão que você pode ver atrás dele é o palácio Iturriaga, a sede da Casa das Mulheres “Saregileak” (“Rederas” em basco). As mulheres do vilarejo não estavam longe daqui naquele 14 de maio de 1901, quando o talayero gritou “Baleia à vista” descendo esta encosta.
5. A Praça da Baleia
Você está na praça da baleia. O mural que você vê aqui o ajudará a imaginar como ocorreu a façanha da caça às baleias. O artista Carlos Zabala Madina, “Arrastalu”, foi o criador desse mural, onde ele desenhou o que é narrado no sexto verso do qual falamos anteriormente: “cinco traineiras se aproximaram com seus respectivos capitães, excelentes homens valentes…”.
No pôster à sua esquerda, você pode ver a única fotografia que foi tirada naquele dia. Leia-a e você saberá mais sobre o espetáculo do evento. Ele despertou tanta curiosidade que foram organizados trens especiais para vê-lo.
Se você olhar para a esquerda do mural, verá a entrada da sociedade gastronômica “Balea”. Ao lado da porta, você verá as imagens dos cinco patronos: “Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga e Manterola”.
Continue a caminhada seguindo a marca e você entrará na rua mais importante do vilarejo, a “Eusko Gudariak”. Nós a atravessaremos em direção ao rio, estamos na metade do caminho!
6. Munto
Nos campos pelos quais acabamos de passar, até recentemente, os fabricantes de redes do vilarejo costuravam as redes para a pesca; os reparos nos equipamentos de pesca são essenciais para essa atividade. Mais adiante, à sua esquerda, você verá a nova guilda de pescadores. Hoje em dia, apesar de o número de barcos de pesca ter diminuído consideravelmente, as rederas continuam seu trabalho ali e, depois de tantos anos de luta, em melhores condições.
Olhando para o estuário, você pode imaginar como as cinco traineiras avançaram em sua tentativa de levar a baleia até a vila. Para isso, eles usaram arpões e cordas. A cada cinco anos, o povo de Orio celebra um festival especial, reencenando o que aconteceu, para lembrar o evento.
Vamos voltar ao nosso caminho, não falta muito!
7. A marina
Você está na marina de Orio e, do outro lado do estuário, pode ver a praia de Oribarzar e o albergue Txurruka. Se você se virar, encontrará o camping da cidade à sua frente, atrás desses murais. O camping de Orio não é apenas um camping, pois o consideramos um bairro da cidade; de fato, há famílias que repetem sua estadia aqui ano após ano.
Atrás do acampamento, você verá nossa escola, a escola pública de Orio, chamada Zaragueta Herri Eskola. Ela deve seu nome ao ilustre Juan Zaragueta Bengoetxea, filósofo, escritor e pedagogo nascido em Orio.
8. O quebra-mar
Agora você chegou à última parada da Trilha das Baleias. Foi aqui que a baleia apareceu naquele 14 de maio de 1901, às nove horas da manhã.
Este é o fim da história que tem sido contada geração após geração para o povo de Orio. É assim que queremos transmiti-la a vocês, e proclamamos com orgulho que fomos nós, e somente nós, que caçamos a última baleia na costa basca.
No entanto, o abate e a morte normalmente não são motivo de orgulho, e também não queremos acabar dessa forma.
É verdade que, assim como a água doce do estuário e a água salgada do mar se unem, a morte e a vida também coexistem neste lugar. Não é apenas a morte da baleia, mas também a memória de todos os marinheiros que morreram aqui. Na parede que você pode ver daqui, você pode ver os nomes de todos os marinheiros que morreram nessa extremidade do quebra-mar durante o século XX.
Pero también hay mucha vida en este lugar, sobre todo en verano. Si te giras un poco hacia el este, la vida se nos muestra en su plenitud: los surfistas bailan con las olas; los niños juegan en la orilla del mar; los adultos pasean por la playa; gente que lee o descansa…
Como diria o grande Jorge Oteiza: … a vida nada mais é do que um jogo.
Como nosso objetivo é aprender e melhorar, queremos saber sua opinião.
Ola!
“O camiño da balea” que presentamos aquí é o resultado do traballo da escola pública Zaragueta. Foi a comunidade escolar quen ideou e deseñado o percorrido. Mostrarémosvos o noso pobo co relato da última balea capturada no golfo de Bizkaia como fío condutor. Propómosvos un percorrido que, bordeando o río Oria, comezará no barrio de Ortzaika, e atravesará o pobo para finalizar na praia. No camiño atoparedes algúns lugares, persoas e axentes sociais que definen a identidade do noso pobo.
Foron o profesorado, as familias e o alumnado quen se encargaron de escribir, traducir e gravar os textos. Posto que nos honra a diversidade que temos na escola, ofrecémosvos os audios que acompañan o percorrido en varias linguas.
Como podes ver no mapa, o percorrido ten 8 paradas e podes descargar o track a través do QR. Aínda que a orde das paradas estea pensado para darlle maior sentido ao camiño, podes empezar e continuar a ruta desde calquera punto. En cada parada atoparás un panel informativo e a través do QR poderás escoitar a súa explicación en 13 idiomas. Que mellor que compartir este tesouro con todos! Elixe o idioma que prefiras e goza do camiño!
* Poderás atopar vos folletos na Oficina de Turismo e no Cámping.
Distancia: 4 km Duración: 1,5 h
1. Ortzaika
Dámosche a benvida ao noso pobo, a Orio! Os alumnos e as alumnas de Zaragueta Herri Eskola querémosvos ensinar o noso pobo a través de “O camiño da balea”. No percorrido que emprenderemos xuntos desde aquí, mostrarémosche os nosos recunchos máis apreciados. E si por algo é coñecido Orio, é pola súa famosa balea. Foi a última balea vasca capturada no Golfo de Bizkaia en 1901. Pero, onde empezou todo?
Sen dúbida, matar o xigante do mar foi unha tarefa difícil. Para ese traballo, necesitáronse mariñeiros valentes. O lugar no que nos atopamos agora mesmo, o barrio de Ortzaika, foi precisamente, berce de renomeados patróns e remeiros. O barrio é especial para os oriotarras xa que sempre estivo ligado á ría: o remo, as angulas e a pesca foron a súa esencia.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Avancemos tranquilamente polo camiño que nos levará cara ao pobo. Os mariñeiros que saíron a pescar a balea non terían moito tempo para contemplacións. Así nolo transmitiron as 21 estrofas (bertso en eúscaro) que escribiu no seu día un cura chamado Orbegozo, e que o cantante Benito Lertxundi popularizou ao incluílas nun disco de 1977. Desde entón, a maioría dos nenos e as nenas aprendémolas na escola, o que demostra a importancia que tiñan os bertsos na transmisión de acontecementos ou sucesos.
A casa que ves en fronte chámase Etxeluze. Durante moito tempo, estivo totalmente abandonada, en condicións pésimas. Hai algúns anos, uns mozos do pobo ocupárona e, grazas ao seu labor, actualmente é lugar de encontro de mozos e centro para a organización xuvenil. É o gaztetxe, que en eúscaro significa “casa dos mozos”.
Para entender o carácter do pobo de Orio, é imprescindible mencionar as regatas que levan a cabo a beira do mar Cantábrico, sobre todo no verán. As traiñeiras de cada pobo, coas súas distintivas cores (o noso é o amarelo!) compiten intensamente por alcanzar o primeiro posto. Quen o consegue regresa ao pobo co trofeo que consiste nunha bandeira.
Orio gañou moitísimas bandeiras. Xunto a moitos outros trofeos atópanse no edificio de cristal que ves xusto alén do río. Non é en balde Arraunetxea, (`a casa do remo`), sede do Club de Remo de Orio.
Descansaches o suficiente? Continuemos o camiño. Uns metros máis adiante, á túa dereita, verás a Fábrica de Cerámica Arozena. Ten un gran valor arquitectónico industrial, polas súas fiestas que acentúan a horizontalidade e pola súa forma de barco.
3. A praza do pobo
Estás na praza do pobo, principal punto de encontro dos habitantes de Orio. Aquí reunímonos os nenos, maiores, familias, mozas, peregrinos e visitantes. Aquí é onde se celebran as vitorias das regatas e as festas do pobo de San Pedro e San Nicolás. Eses días os xigantes Pello e Nikolasa adoitan percorrer as rúas de Orio moi contentos.
Alén do río, tamén poderás ver o estaleiro Mutiozabal. Durante séculos, ao longo destas ribeiras construíronse todo tipo de embarcacións e Mutiozabal é un dos últimos referentes desa construción naval tradicional. De feito, o Goberno Vasco nomeouno monumento de patrimonio histórico en 2018, e os planos que se atoparon na casa de á beira, Mutiozabalenea, son moi valiosos.
Pero, despois de capturar á balea, onde o desembarcaron? Seguramente, nalgunha das ramplas do peirao, ao redor da praza. A xente achegaríase curiosa, sen dúbida, a ver a enorme balea.
4. Praza Pilliku
Estás na praza Pilliku, no corazón da parte vella do pobo, en Goiko Kale (ou rúa de Arriba). Aí mesmo podes contemplar a imaxe de María Camiño Arregi «Maria Mestra”. É na casa que temos en fronte, na gardaría, onde atendeu e ensinou a moitos nenos e nenas oriotarras. Nada a finais do século XIX, sempre impartiu as súas clases en eúscaro, mesmo na época franquista cando estivo prohibido.
Nesta mesma rúa, na casa xunto á gardaría, naceu o cantante Benito Lertxundi Esoain; mencionámolo anteriormente, e é que foi el quen deu a coñecer “Os versos da Balea”. Das vinte e unha estrofas orixinais, seleccionou nove, engadiulles música e creou unha excelente canción.
Un pouco máis abaixo, verías seguramente, un escudo de armas que mostra a figura dunha nave. O certo é que moitos mariñeiros destes portais partiron cara a Terranova durante os séculos XVI e XVII, á pesca da balea. A entrada do río Oria no mar dificultaba a pesca e, co fin de alimentar ás familias, os pescadores non tiñan máis remedio que marchar lonxe a faenar. Atopáronse documentos que confirman todo isto. Hai textos moi antigos de Canada redactados por oriotarras, que incapaces de volver a casa, escribiron os seus testamentos, xusto antes de morrer.
Hoxe en día, a praza Pilliku é lugar de encontro das mulleres do pobo. O palacio co gran escudo que ves detrás, é o palacio Iturriaga, sede da Casa das Mulleres “Saregileak” (´Redeiras´ en eúscaro). Non andarían moi lonxe de aquí as mulleres do pobo aquel 14 de maio de 1901, cando o talayero gritaba por esta costa “Balea á vista”.
5. A praza da Balea
Estás na praza da balea. O mural que ves neste lugar axudarache a imaxinar como ocorreu a fazaña de cazar a balea. O artista Carlos Zabala Madina, “Arrastalu”, foi o creador deste mural, onde debuxóu o narrado no sexto verso que supuso aquél acontecemento: “achegáronse cinco traiñeiras cos seus respectivos patróns, excelentes homes valentes…”
No cartel que tes á túa esquerda, pódese ver a única fotografía que se tomou aquel día. Leo e coñecerás máis sobre o espectáculo que supuxo aquel suceso. Foi tal a curiosidade que espertou, que se organizaron trens especiais para velo.
Si dirixes a túa mirada cara á esquerda do mural, atoparás a entrada da sociedade gastronómica “Balea”. Xunto á porta, poderás ver as imaxes do cinco patróns: “Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga e Manterola”
Retoma a marcha seguindo a marca e entrarás na rúa máis importante do pobo, “Eusko Gudariak”. Atravesarémola dirixíndonos cara ao río. Estamos a metade de camiño!
6. Munto
Nas campas polas que acabamos de pasar, até fai ben pouco, as redeiras do pobo adoitaban estar a coser as redes para a pesca; as reparacións da utillería de pesca son imprescindibles para esa actividade. Máis adiante, á túa esquerda, verás a nova confraría. Actualmente, a pesar de que os barcos de pesca diminuíron notablemente, as redeiras seguen o seu labor aí, e despois de tantos anos de loita, en mellores condicións.
Dirixindo a túa mirada cara á ría, poderás imaxinar como avanzaron as cinco traiñeiras no seu intento de portar a balea cara ao pobo. Para iso, utilizaron arpóns e cordas. Cada cinco anos, os oriotarras celebramos unha festa especial, representando o ocorrido, e lembrar así o suceso.
Volvamos ao noso camiño. Non nos queda moito para o final!
7. O porto deportivo
Você está na marina de Orio e, do outro lado do estuário, pode ver a praia de Oribarzar e o albergue Txurruka. Se você se virar, encontrará o camping da cidade à sua frente, atrás desses murais. O camping de Orio não é apenas um camping, pois o consideramos um bairro da cidade; de fato, há famílias que repetem sua estadia aqui ano após ano.
Atrás do acampamento, você verá nossa escola, a escola pública de Orio, chamada Zaragueta Herri Eskola. Ela deve seu nome ao ilustre Juan Zaragueta Bengoetxea, filósofo, escritor e pedagogo nascido em Orio.
8. O espigón
Chegaches xa á última parada do Camiño da Balea. Aquí é onde apareceu a balea aquel 14 de maio de 1901, ao nove da mañá.
Aquí remata a historia que nos contaron xeración tras xeración aos e as oriotarras. E é así como vola queremos trasmitir, e orgullosos, proclamamos que fomos nós e só nós, os que demos caza á última balea da costa vasca.
Con todo, as matanzas e as mortes non son normalmente, dignas de enorgullecerse, e nós tampouco queremos rematar dese xeito.
É certo que, do mesmo xeito que se unen a auga doce da ría e a salgada do mar, neste lugar tamén conviven a morte e a vida. Non é só a morte da balea, senón tamén o recordo de todos os mariñeiros que pereceron aquí. Nesa parede que ves desde aquí, poderás repasar os nomes de todos os mariños falecidos neste extremo do espigón durante o século XX.
Pero tamén hai moita vida neste lugar, sobre todo no verán. Si te viras un pouco cara ao leste, a vida móstrasenos na súa plenitude: os surfeiros bailan coas ondas; os nenos xogan na beira do mar; os adultos pasean pola praia; xente que le ou descansa…
Tal e como diría o gran Jorge Oteiza: … a vida non é máis nada que xogo.
Como o noso obxectivo é aprender e mellorar, queremos saber a túa opinión.
Bonjour!
« Le chemin de la baleine » présenté ici est le résultat du travail de l’école publique Zaragueta. C’est la communauté scolaire qui a conçu le parcours. Nous allons vous montrer notre village avec le récit de la dernière baleine capturée dans le golfe de Biscaye comme fil conducteur. Nous vous proposons une visite qui, en bordure de la rivière Oria, commencera dans le quartier d’Ortzaika, et traversera le village pour finir sur la plage. Sur la route, vous trouverez des lieux, des personnes et des agents sociaux qui définissent l’identité de notre peuple.
Ce sont les enseignants, les familles et les élèves qui ont écrit, traduit et enregistré les textes. Puisque nous sommes honorés de la diversité culturelle et linguistique que nous avons à l’école, nous vous offrons les audios qui accompagnent le voyage en plusieurs langues.
Comme vous pouvez le voir sur la carte, le parcours a 8 arrêts et vous pouvez télécharger le track via le QR. Bien que l’ordre des arrêts soit conçu pour donner plus de sens à la route, vous pouvez commencer et poursuivre la route de n’importe où. À chaque arrêt, vous trouverez un panneau d’information et à travers le QR vous pourrez écouter votre explication en 13 langues. Quoi de mieux que de partager ce trésor avec tous! Choisissez la langue que vous préférez et profitez du chemin!
* Vous trouverez les brochures à l’Office de Tourisme et au Camping.
Distance: 4 km Durée: 1,5 h
1. Ortzaïka
Nous vous souhaitons la bienvenue dans notre ville, à Orio ! Les étudiants de Zaragueta Herri Eskola souhaitent vous faire découvrir notre ville à travers “Le Chemin de la Baleine”. Au cours du voyage que nous entreprendrons ensemble à partir d’ici, nous vous montrerons nos coins les plus appréciés. Et si Orio est connue pour quelque chose, c’est bien pour sa célèbre baleine. Ce fut la dernière baleine basque capturée dans la baie de Biscaye en 1901. Mais où tout a-t-il commencé ?
Sans aucun doute, tuer le géant des mers était une tâche difficile. Pour ce travail, il fallait des marins courageux. L’endroit où nous nous trouvons actuellement, le quartier d’Ortzaika, est précisément le berceau de skippers et de rameurs de renom. Le quartier est spécial pour les Oriotarras car il a toujours été lié à l’estuaire : l’aviron, les civelles et la pêche en ont été l’essence.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Avançons tranquillement sur la route qui nous mènera au village. Les marins qui sortaient pour attraper la baleine n’auraient pas eu beaucoup de temps pour contempler. C’est ce que nous ont transmis les 21 strophes (bertso en basque) qu’un prêtre nommé Orbegozo a écrites en son temps et que le chanteur Benito Lertxundi a popularisées en les incluant dans un album en 1977. Depuis lors, la plupart des garçons et des filles Nous les avons utilisés.Nous apprenons à l’école, ce qui montre l’importance que les bertsos avaient dans la transmission des événements ou des événements.
La maison que vous voyez devant s’appelle Etxeluze. Pendant longtemps, il fut complètement abandonné, dans des conditions effroyables. Il y a quelques années, des jeunes de la ville l’ont occupé et, grâce à leur travail, c’est aujourd’hui un lieu de rencontre pour les jeunes et un centre d’organisation de jeunesse. Il s’agit de la gaztetxe, qui signifie en basque « maison des jeunes ».
Pour comprendre le caractère de la ville d’Orio, il est essentiel de mentionner les régates qui ont lieu sur les rives de la mer Cantabrique, surtout en été. Les chalutiers de chaque ville, avec leurs couleurs distinctives (la nôtre est le jaune !) s’affrontent intensément pour atteindre la première place. Celui qui y parvient revient à la ville avec le trophée constitué d’un drapeau.
Orio a remporté de nombreux drapeaux. Avec de nombreux autres trophées, ils se trouvent dans le bâtiment de verre que vous voyez juste de l’autre côté de la rivière. Ce n’est pas pour rien qu’Arraunetxea, (« la maison de l’aviron ») est le siège du Club d’Aviron Orio.
Vous êtes-vous suffisamment reposé ? Continuons le chemin. Quelques mètres plus loin, sur votre droite, vous verrez l’usine de céramique Arozena. Il a une grande valeur architecturale industrielle, en raison de ses fenêtres qui accentuent l’horizontalité et de sa forme de bateau.
3. La place de la ville
Vous êtes sur la place du village, principal point de rencontre des habitants d’Orio. Enfants, adultes, familles, jeunes, pèlerins et visiteurs s’y retrouvent. C’est ici que sont célébrées les victoires des régates et les fêtes municipales de San Pedro et San Nicolás. Ces jours-là, les géants Pello et Nikolasa se promènent généralement très heureux dans les rues d’Orio.
De l’autre côté de la rivière, on peut également voir le chantier naval Mutiozabal. Depuis des siècles, tous types de bateaux ont été construits le long de ces rives et Mutiozabal est l’une des dernières références de cette construction navale traditionnelle. En effet, le Gouvernement Basque l’a classé monument historique en 2018, et les plans trouvés dans la maison voisine, Mutiozabalenea, sont très précieux.
Mais après avoir capturé la baleine, où l’ont-ils débarquée ? Sûrement sur l’une des rampes du quai, autour de la place. Les gens seraient sans doute curieux de voir l’énorme baleine.
4. Place Pilliku
Vous êtes sur la place Pilliku, au cœur de la vieille ville, sur Goiko Kale (ou rue Arriba). Ici, vous pouvez voir l’image de María Camino Arregi «Maria Maestra». C’est dans la maison en face de nous, dans la crèche, où il a soigné et enseigné de nombreux garçons et filles d’Oriotarra. Née à la fin du XIXe siècle, elle a toujours enseigné en basque, même à l’époque franquiste où cela était interdit.
Dans cette même rue, dans la maison à côté de la crèche, est né le chanteur Benito Lertxundi Esoain ; Nous l’avons déjà mentionné, et c’est lui qui a fait connaître « Les Vers de la Baleine ». Parmi les vingt et une strophes originales, il en a sélectionné neuf, y a ajouté de la musique et a créé une excellente chanson.
Un peu plus bas, vous aurez sûrement aperçu un blason qui représente la figure d’un navire. La vérité est que de nombreux pêcheurs de ces portails sont partis vers Terre-Neuve aux XVIe et XVIIe siècles pour pêcher la baleine. L’entrée de la rivière Oria dans la mer rendait la pêche difficile et, pour nourrir leurs familles, les pêcheurs n’avaient d’autre choix que d’aller pêcher au loin. Des documents ont été trouvés confirmant tout cela. Il existe des textes très anciens du Canada écrits par Oriotarras, qui, ne pouvant rentrer chez eux, ont rédigé leur testament juste avant de mourir.
Aujourd’hui, la place Pilliku est un lieu de rencontre pour les femmes de la ville. Le palais avec le grand bouclier que vous voyez derrière lui est le palais Iturriaga, siège de la Maison des Femmes « Saregileak » (« Rederas » en basque). Les femmes du village ne devaient pas être très loin d’ici le 14 mai 1901, lorsque le talayero cria en bas de cette pente : « Baleine en vue ».
5. La Place des Baleines
Vous êtes sur la place des baleines. La peinture murale que vous voyez à cet endroit vous aidera à imaginer comment s’est produit l’exploit de chasser la baleine. L’artiste Carlos Zabala Madina, « Arrastalu », a été le créateur de cette fresque murale, où il a dessiné ce qui est raconté dans le sixième vers dont nous avons déjà parlé : « cinq chalutiers approchés avec leurs capitaines respectifs, d’excellents braves… »
Sur le panneau à votre gauche, vous pouvez voir la seule photo prise ce jour-là. Lisez-le et vous en apprendrez davantage sur le spectacle qu’a représenté cet événement. La curiosité qu’elle suscitait était telle que des trains spéciaux furent organisés pour la voir.
Si vous regardez à gauche de la fresque, vous trouverez l’entrée de la société gastronomique « Balea ». À côté de la porte, vous pouvez voir les images des cinq modèles : « Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga et Manterola ».
Reprenez votre marche en suivant le balisage et vous entrerez dans la rue la plus importante de la ville, « Eusko Gudariak ». Nous le traverserons en direction de la rivière. Nous sommes à mi-chemin!
6. Munto
Dans les champs que nous venons de traverser, jusqu’à tout récemment, les fileyeurs du village cousaient des filets de pêche ; Les réparations du matériel de pêche sont essentielles à cette activité. Plus loin, sur votre gauche, vous verrez la nouvelle confrérie. Actuellement, même si les bateaux de pêche ont considérablement diminué, les fileyeurs continuent leur travail là-bas, et après tant d’années de lutte, dans de meilleures conditions.
En dirigeant votre regard vers l’estuaire, vous pourrez imaginer comment les cinq chalutiers ont avancé dans leur tentative de transporter la baleine vers la ville. Pour ce faire, ils utilisaient des harpons et des cordes. Tous les cinq ans, nous, les Oriotarras, célébrons une fête spéciale, représentant ce qui s’est passé et rappelant ainsi l’événement.
Reprenons notre chemin. Il ne nous reste plus grand chose jusqu’à la fin !
7. Port de plaisance
Vous êtes dans la marina d’Orio, sur l’autre rive de l’estuaire, vous pourrez voir la plage d’Oribarzar et l’auberge Txurruka. Si vous vous retournez, vous trouverez le camping municipal devant vous, derrière ces peintures murales. Le camping Orio n’est pas un simple camping puisque nous le considérons comme un autre quartier de la ville ; En fait, il y a des familles qui reviennent ici année après année.
Derrière le camping, vous verrez notre école, l’école publique Orio, appelée Zaragueta Herri Eskola. Elle doit son nom à l’illustre Juan Zaragueta Bengoetxea, philosophe, écrivain et pédagogue né à Orio.
8. Le brise-lames
Vous avez maintenant atteint le dernier arrêt du Whale Trail. C’est ici que la baleine est apparue le 14 mai 1901, à neuf heures du matin.
Ici se termine l’histoire que génération après génération nous a racontée à Oriotarras. C’est ainsi que nous souhaitons vous le transmettre et, fièrement, nous proclamons que c’est nous et seulement nous qui avons chassé la dernière baleine au large de la côte basque.
Cependant, les meurtres et les meurtres ne sont généralement pas quelque chose dont on peut être fier, et nous ne voulons pas non plus finir ainsi.
Il est vrai que, tout comme l’eau douce de l’estuaire et l’eau salée de la mer se rencontrent, en ce lieu, la mort et la vie cohabitent également. Ce n’est pas seulement la mort de la baleine, mais aussi le souvenir de tous les marins qui ont péri ici. Sur ce mur que vous voyez d’ici, vous pouvez revoir les noms de tous les marins morts à cette extrémité du brise-lames au cours du XXe siècle.
Mais il y a aussi beaucoup de vie dans ce lieu, surtout en été. Si l’on se tourne un peu vers l’est, la vie nous apparaît dans sa plénitude : les surfeurs dansent avec les vagues ; les enfants jouent au bord de la mer ; les adultes marchent sur la plage ; les gens qui lisent ou se reposent…
Comme le dirait le grand Jorge Oteiza : …la vie n’est rien d’autre qu’un jeu.
Notre objectif étant d'apprendre et de nous améliorer, nous souhaitons connaître votre avis.
مرحباً بكم!
“مسار الحيتان” المعروض هنا هو نتيجة عمل مدرسة زاراغويتا العامة. مجتمع المدرسة هو الذي ابتكر وصمم المسار. سنعرض لكم بلدتنا مع قصة آخر حوت تم اصطياده في خليج بسكاي كخيط رئيسي. نقترح عليك هذا الطريق على طول نهر أوريا، بدءاً من حي أورتزايكا وعبورا بالمدينة لتنتهي على الشاطئ. ستلتقي على طول الطريق ببعض الأماكن والأشخاص والعوامل الاجتماعية التي تحدد هوية بلدتنا.
تمت كتابة النصوص وترجمتها وتسجيلها من قبل المعلمين والعائلات والطلاب. وبما أننا نعتز بالتنوع الموجود في المدرسة، فإننا نقدم لكم التسجيلات الصوتية المصاحبة للجولة بعدة لغات.
كما ترى على الخريطة، يحتوي المسار على 8 محطات توقف ويمكنك تنزيل المسار باستخدام QR. على الرغم من أن ترتيب المحطات مصمم لجعل المسار أكثر وضوحاً، إلا أنه يمكنك بدء المسار ومتابعته من أي نقطة. في كل محطة ستجد لوحة معلومات ومن خلال QR يمكنك الاستماع إلى الشرح بـ 13 لغة. ما هي أفضل طريقة لمشاركة هذا الكنز مع الجميع! اختر اللغة التي تفضلها واستمتع بالطريق!
* يمكنك العثور على الكتيبات في مكتب السياحة وكذلك في موقع التخييم
المسافة: 4 كم المدة: 1.5 ساعة
1. Ortzaïka
نرحب بكم في بلدتنا أوريو, يودوا طلاب Zaragueta Herri Eskola
ان يعرفوكم على بلدتنا عن طريق الحوت العملاق في الرحله التي سنقوم بها معا من هنا سنظهر لكم زوايانا الأكثر تقديرا و إذا كان أوريو معروفا بشيئ ما ، فهو الحوت المشهورBaleaباللغه الباسكية و Ballena باللغة الاسبانيه.
لقد كان اخر حوت باسمي تم أسره في خليجBizkaiaعام 1901.
ولكن من اين بدا كل ذلك؟
مما لا شك فيه ان اصطياد وقتل عملاق البحر كانت مهمه صعبة ، و للقيام بذلك كانت هناك حاجة لبحارة شجعان .
المكان الذي تتواجد فيه الآن يسمى حي أورتزايكا ،كان اعلى وجه التحديد مسقط راس القادة و المجدفين المشهورين ، وهذه المنطقه خاصة بسكان أوريو الأصلين و يسمون Oriotarras,
لأنها كانت مرتبطة دائماً بصب النهر ،حيت كان التجديف و صيد الاسماك هو جوهرها .
2. Gaztetxea, Arraunetxea
فلنتقدم بهدوء على طول الطريق الذي سيوصلنا الى البلده فالبحار الذين خرجوا لصيد الحوت لم يكن لديهم الكثير من الوقت للتامل هكذا نقلها الينا الابيات الشعريه 21 التي كتبها كاهن يدعى (اربغه معظم) أناذاك ،و التي أنشأها المغني Benito من خلال تغنيها في البوم عام 1977 و منذ ذلك الحين تعلمها معظم الاولاد والبنات في المدرسه مما يدل على اهميه الابيات الشعريه في نقل الاحداث
المنزل الذي ترونه امامكم يسمى Etxeluzeمنذ فتره طويله كان مهجورا تماما في ظروف مزريه
قبل بضع سنوات احتله بعض شباب البلدة و بفضل عملهم اصبح حاليا مكان لإجتماع الشباب و مركز التنظيم الشباب ا Gaztetxe (دار الشباب)
لفهم طابع أوريو لابد من الإشارة إلى سباقات القوارب التي تقام على شواطئ بحر كانتابريا خاصه في فصل الصيف حيث تتنافس سفن الصيد التابعة لكل بلدة بألوانها المميزة لوننا هو )الأصفر( بشكل مكثف للوصول الى المركز الأول و من يحصل عليه يعود الى البلدة يحصل على جائزه و هي عباره على علم ،لقد فاز أوريو بالعديد من الأعلام الى جانب العديد من الجوائز الأخرى التي توجد في المبنى الزجاجي الذي ترونه على الجانب الاخر من النهر ، فليس عبثا أن يحصل (دار التجديف
هل ٱسترحت بما فيه الكفاية ؟ هيا نكمل المسار .
على بعد امتار قليلة على يمينك سترى مصنع السيراميك له قيمة معمارية صناعيه كبيرة للنوافذ التي تبرز الأفقية و شكله الذي يشبه القارب
3. La place de la ville
انت الان في ساحه البلده نقطه الالتقاء الرئيسيه لسكان اوريو هنا يلتقي الاطفال الكبار العائلات الشباب والزوار هنا تقام سباقات القوارب واحتفالات البلده مثل سان بيدرو سان نيكولاس ،عادة ما يسير العملاقان في شوارع اوريو في غايه السعاده
على الجانب الاخر من النهر يمكنك ايضا رؤيه حوض بناء السفن لعده قرون تم بناء جميع انواع القوارب على طول هذه الضفاف ويعتبر احد اخر المراجع لهذا البناء البحري التقليدي في الواقع سمت حكومه الباسك نحت تذكاري للثرات التاريخي في عام 2018 بحيث تم العثور على مخططات في المنزل المجاور ذات قيمة كبيرة
ولكن بعد اصطياد الحوت الضخم اين تم انزاله في نظركم؟ بالتاكيد على احد منحدرات الرصيف حول ساحه البلده كان الناس ياتون بفضول دون ادنى شك لرؤيه الحوت الضخم
4. Place Pilliku
ساحة بيليكو Plaza Pilliku
أنت في ساحة بيليكو في قلب الجهة القديمه من البلدة في غويكو كالي Goiko kale
او الشارع العلوي هناك حيث يمكنك رؤيه صوره ماريا كامينو المعلمه ماريا, في المنزل الذي امامنا في الحضانه حيث قامت برعايه اولاد وبنات اوريو ولدت في نهايه القرن التاسع عشر ، وكانت دائما تدرس دروسها باللغه الباسكية حتى في عهد فرانكو عندما كان الامر محظورا
وفي نفس هذا الشارع في المنزل المجاور للحضانه ولد المغني (benito Lertxundi )وقد ذكرناه من قبل وهو الذي اشاء ابيات الحوت من الابيات 21 الاصليه اختار تسعه منها واضاف لها الموسيقى وانشا بذلك اغنيه رائعه، واذا نزلنا قليلا الى الاسفل فمن المؤكد انك قد رايت شعار النباله شكل الذي يظهر شكل سفينه والحقيقه هي ان العديد من صيادي هذه البلده غادروا خلال القرنين السادس عشر و السابع عشر لصيد الحيتان لأن مدخل نهر اوريا في البحر جعل الصيد صعبا
ولهذا السبب لم يكن امام الصيادين خيار اخر من اجل اطعام العائلات سوى الذهاب بعيدا للصيد وقد تم العثور على وثائق تؤكد كل هذا، كما انه تم العثور على نصوص قديمه جدا في كندا كتبها بعض من سكان اوريو الاصليين والذين لم يتمكنوا من العوده الى منازلهم لكنهم كتبوا وصيه قبل وفاتهم يحكون فيها كل ما حدث في الوقت الحاضر.
تعد ساحه بيليكو مكانا للقاء نساء البلده، القصر ذو الذرع الكبير الذي ترون خلفه هو قصر إتوريأغو مقر دار النساء لم يكن بعيدات نساء البلده في ذاك اليوم في الرابع عشر من مايو 1901 عندما صراخ مراقب البحر ( الحوت في الافق )
5. La Place des Baleines
ساحة الحوت La plaza de la Ballena
أنت في ساحة الحوت ،الجدار الذي تراه في هذا المكان سيساعدك على تخيل احداث عمليه صيد الحوت الضخم
حيث ان من ابتكر هذا الرسم على الجدار هو الفنان كارلوس Carlos Zabala Arrastalu
و قد ورد في البيت الشعري السادس عشر و الذي تحدثنا عنه سابقا ،أن خمس سفن صيد اقتربت مع ربانها لصيد الحوت العملاق كانوا رجالا شجعانا و ممتازون…في الملحق الموجود على يسارك يمكنك رؤية الصورة الوحيدة التي تم التقاطها في ذلك اليوم.
ٱقرأها و ستعرف المزيد عن المشهد الذي مثله ذلك الحدث ،لقد اثار فضولا كبيرا لدرجة أنه تم تنظيم قطارات خاصة لرؤيته
إذا نظرت الى يسار اللوحة الجدارية ستجد مدخل جمعية الذواقة و بجانب الباب ستتمكن من رؤية صور القادة الخمس
Balea
Manuel Loidi,Atxaga,Uranga, Manuel Olaizola,Mantero la
ٱستأنف المسيرة متبعا العلامة و ستدخل الى اهم شارع في البلدة هو إيوسكوغوداريك سنعبره متجهين نحو البحر نحن في منتصف الطريق!
6. Munto
في هذه الاماكن التي مررنا بها للتو وحتى وقت قريب جدا كانت بعض نساء البلده يقومن بخياطه شباك الصيد واصلاح ادوات الصيد الضروريه لهذا النشاط
الى الامام على يسارك سترى الجمعيه الجديده والتي حاليا وعلى الرغم من انخفاض عدد قوارب الصيد وبشكل كبير لا زال الصيادون يواصلون عملهم هناك بعد سنوات عديدة من النضال في ظروف افضل
اذا وجهت نظرك نحو المصب يمكنك ان تتخيل كيف تقدمت سفن الصيد الخمس في محاولتها لحمل الحوت العملاق نحو البلده وللقيام بذلك استخدم الحراب والحبال
يحتفل سكان اوريو بمهرجان خاص يمثل ما حدث وذلك كل خمس سنوات
7. Port de plaisance
المخيم
انت الان في مارينا اوريو على الضفه الاخرى من مصب النهر يمكنك رؤيه شاطئ أوريباسار Oribazarو نزل تشوروكا Txurrukaخلف ذلك الجدار المرسوم يوجد المخيم وهو ليس مجرد مخيم بل اننا نعتبره في الواقع حيا اخر من احياء البلده نظرا لتكرار بعض العائلات اقامتها هنا سنه بعد سنه
خلف موقع المخيم سترى مدرستنا المدرسه العامه ل الفيلسوف و الكاتب و المعلم المولود في أوريو
8. Le brise-lames
حاجز الأمواج
لقد وصلت الان الى المحطه الاخيره في طريق الحوت وهذا هو المكان الذي ظهر فيه الحوت في 14 مايو 1901 وذلك في الساعه التاسعه صباحا
هنا تنتهي القصه التي اخبرنا بها جيل بعد جيل لسكان اوريو الاصليين وهكذا نريد ان ننقلها لكم وبكل فخر نعلن اننا نحن نحن فقط من قمنا باصطياد اخر حوت في ساحل الباسك، يجب الاشاره الى ان القتل ليس امرا عاديا ولا يستحق الفخر ونحن لا نريد ان ينتهي الامر بهذه الطريقه، صحيح انه مثل ما تجتمع مياه المصب العذبه ومياه البحر المالحه معا في هذا المكان يتعايش الموت والحياه ايضا فلا نتحدث فقط عن موت الحوت وانما نتذكر جميع البحار الذين هلكوا هنا يمكنك مراجعه اسماء جميع البحاره الذين ماتوا عند نهايه كاسر الامواج هذا خلال القرن التاسع عشر
ولكن هناك ايضا الكثير من الحياه في هذا المكان خاصه في فصل الصيف اذا اتجهت قليلا نحو الشرق تظهر الحياه في اكتمالها راكب الامواج يرقصون مع الامواج والاطفال يلعبون على شاطئ البحر والكبار يمشون بالقرب من الشاطئ والناس يقرؤون واخرون يستريحون وكما قال العظيمJorge Oteiza الحياه ليست اكثر من لعبه.
بما أن هدفنا هو التعلم والتحسين، نريد أن نعرف رأيك.
Hello!
The “Whale Trail” presented here is the result of the work of the Zaragueta public school. It is the school community who has devised and designed the route. We will show you our town with the story of the last whale captured in the Bay of Biscay. We propose a route along the Oria River, starting in the Ortzaika neighbourhood and crossing the town to finish on the beach. Along the way you will meet some of the people, places and social agents that define the identity of our town.
The texts have been written, translated and recorded by teachers, families and students. As we are honoured by the diversity we have in our school, we offer you the audio that accompany the tour in several languages.
As you can see on the map, the route has 8 stops and you can download the track using the QR code. Although the order of the stops is designed to make the route more meaningful, you can start and continue the route from any point. At each stop you will find an information panel and through the QR code you can listen to the explanation in 13 languages. What better way to share this treasure with everyone! Choose the language you prefer and enjoy the route!
* You can find the brochures at the Tourist Office and at the campsite.
Distance: 4 km Duration: 1,5 h
1. Ortzaïka
Welcome to Orio! As the students of Zaragueta Herri Eskola in Orio, we would like to show you our village through the Whale´s Road. On this route, we will show you our most appreciated corners of the village. And if Orio is known for something, it’s for its famous whale. The last basque whale caught in the Bay of Biscay (Bizkaiako golkoa) was caught in 1901. But, where did it all start?
Surely, killing the sea giant was a difficult task. For that work, brave sailors were needed. The place where we are right now, the Ortzaika neighbourhood, has been precisely the cradle of renowned sailors and captains. The neighborhood is special for the Oriotarras because it has always been linked to the estuary; rowing, angling and fishing have always been their livelihood.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Let us proceed peacefully along the road that will lead us to the village. The sailors who went out to fish the whale would not have had much time for contemplations. We know this story thanks to “bertsoak”, a typical basque song. This bertso (typical basque type of song) that has 21 stanzas was written by a group called Orbegozo, and the singer Benito Lertxundi popularized it by including it in his 1977 album. Since then, most boys and girls in the Basque Country have been taught the song in school, which demonstrates the importance of bertsos in the transmission of past events.
The house you see in front of you is called Etxeluze. For a long time, it was completely abandoned in appalling conditions. A few years ago, young people occupied it and thanks to their work, it is now a meeting place and a center for youth organizations. It is the gaztetxe, which in Basque means “house of the young people”.
To understand the identity of the village of Orio, it is very important to note the regatta that takes place on the shores of the Cantabrian Sea, especially in summer. The “traineras” (rowing boats) of each town, with their distinctive colors (our own is yellow!) compete intensively for first place in a round trip race. Whoever wins returns to their village with a trophy that includes a flag.
Orio has won a lot of flags along with many other trophies that are in the glass building you see right across the river. It is not in vain Arraunetxea, (`the rowing house`) is the headquarters of the Rowing Club of Orio.
Have you rested enough? Let us continue down the road. A few meters later, on your right, you’ll see the Arozena Ceramic Factory. It has great industrial architectural value, with its windows that accentuate horizontality and its form of a boat.
3. Main square
You are in the town square, the main meeting point of the inhabitants of Orio. Here we meet children, the elderly, families, young people, pilgrims and visitors. This is where the victories of the regattas (“estropadak”) and the festivities of San Pedro and San Nicolas are celebrated. On those days, the giants, Pello and Nikolasa, usually walk the streets of Orio very happily.
Across the river, you will also see the Mutiozabal shipyard. For centuries, all kinds of boats have been built along these riverbanks and Mutiozabal is one of the last references of this traditional shipbuilding. In fact, the Basque Government named it a historical heritage monument in 2018, and the plans found in the house next door, Mutiozabalenea, are very valuable.
But after capturing the whale, where did they bring it on land? Surely, on one of the dock ramps around the plaza. People would certainly be curious to see the huge whale.
4. Pilliku square
You are in Pilliku Square, in the heart of the old town, or as it is known to Orio´s inhabitants – Goiko Kale (or the street above). Here you can see the statue of Maria Camino Arregi “Maria Maestra”. It is in the house in front of us, in the nursery school, where she attended and taught many Oriotarras children. Born in the late nineteenth century, she always taught her classes in Basque, even in the Franco period when it was forbidden.
In this same street, in the house next to the nursery, was born the singer Benito Lertxundi Esoain. As we mentioned earlier, he made “The verses of the Whale” famous. Of the twenty-one original stanzas, he selected nine, added music to them and created an excellent song.
A little further down, you may have seen, a shield showing the figure of a nave. The truth is that many fishermen from these portals left to Newfounland during the sixteenth and seventeenth centuries for whale fishing. The entry of the river Oria in to the sea made fishing difficult and, in order to feed their families, the fishermen had no choice but to go far to fish. Among the documents that have been found, there are some remarkable ones written by these fishermen. There are very old Canadian texts written by Oriotarras, who were unable to return home and wrote their wills onboard, just before they died.
Today, Pilliku Square is a meeting place for the village women. The palace with the great shield that you see behind is the Iturriaga Palace, home of the Women’s House “Saregileak” (in Basque, meaning the House where women work sewing nets). Women of the town would not be far from here on the 14th of May 1901, when the watchman screamed “Whale in sight” coming down the slope.
5. Whale square
You’re in the whale square. The mural you see in this place will help you figure out how the whale hunting feat happened. The artist Carlos Zabala Madina “Arrastailu” was the creator of this mural; he drew the narration of the sixth verse we have talked about before: “five boats approached with their respective captains, great brave men…”
On the mural you have to your left, you can see the only photograph that was taken that day. Read it and you will learn more about the spectacle that happened. It sparked so much curiosity that special trains were organized to see it.
If you keep walking to the left looking at the mural, you will find the entrance of the gastronomic society “Balea”. Next to it, you will see the images of the captains of the five boats: “Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga and Manterola”
Continue the march following the clues and you will enter the most important street of the village, “Eusko Gudari Street”. We’ll walk through it towards the river. We are halfway there!
6. Muntoa
In the camps that we have just passed, until recently, herds of women used to be sewing the nets for fishing, repairing the essential fishing equipment. Later on, on your left, you’ll see the new fishermen’s association. At present, despite the fact that fishing vessels have fallen sharply, the women who sew nets continue their work there. After many years of struggle to have better conditions, finally they can work in better ones.
Turning your eyes to the estuary, you can imagine how the five boats advanced in their attempt to carry the whale to the village. To do so, they used harpoons and strings. Every five years, the Oriotarras celebrate a special day, representing what happened (including a fake whale), and thus remember the event.
Let’s go back to our path. We don´t have much left to the end!
7. The marina
You are in the marina of Orio, on the other side of the estuary, where you can see the beach of Oribarzar and the hostel Txurruka. If you turn, you will find the campsite of the village in front of you, behind those murals. The campsite of Orio is not just a campsite as we consider it an additional neighborhood of the village; in fact, there are families who repeat their stay here year after year.
Behind the campsite, you will see our school, the public school of Orio, which is called Zaragueta Herri Eskola. It owes its name to the illustrious Juan Zaragueta Bengoetxea, philosopher, writer and pedagogue born in Orio.
8. Barra muturra
You have reached the last stop of the Whale Road. This is where the whale appeared on May 14th, 1901, at 9 a.m.
This is the end of the story that has been passed down from generation to generation to the Oriotarras. This is how we want to transmit it to you, and we proudly proclaim that it was us and only us who went hunting for the last whale of the Basque coast.
However, killings and deaths are not normally worthy of pride, and we do not want to end that way either. It is true that, just as the sweet water of the estuary and the salt of the sea come together, death and life also coexist in this place. It is not only the death of the whale, but also the memory of all the sailors who perished here. On that wall you see from here, you’ll be able to go through the names of all the sailors who died at this end of the breakwater during the 20th century.
But there’s also a lot of life in this place, especially in summer. If you turn a little east, life is shown to us in its fullness: surfers dance with the waves; children play on the shore of the sea; adults walk on the beach; people read and rest…
As the great Jorge Oteiza would say: … “life is nothing but play”.
As our aim is to learn and improve, we want to know your opinion.
Bună!
“Traseul balenelor” prezentat aici este rezultatul muncii școlii publice din Zaragueta. Comunitatea școlară a fost cea care a conceput și proiectat traseul. Vă vom arăta orașul nostru având ca fir principal povestea ultimei balene capturate în Golful Biscaya. Vă propunem un traseu de-a lungul râului Oria, care începe în cartierul Ortzaika și traversează orașul pentru a se termina pe plajă. De-a lungul drumului veți întâlni câteva dintre locurile, oamenii și agenții sociali care definesc identitatea orașului nostru.
Profesorii, familiile și elevii au fost responsabili pentru scrierea, traducerea și înregistrarea textelor. Întrucât suntem onorați de diversitatea pe care o avem în școală, vă oferim înregistrările audio care însoțesc turul în mai multe limbi.
După cum puteți vedea pe hartă, traseul are 8 opriri și puteți descărca piesa cu ajutorul QR. Deși ordinea stațiilor este concepută pentru a face traseul mai semnificativ, puteți începe și continua traseul din orice punct. La fiecare oprire veți găsi un panou de informații, iar prin intermediul QR puteți asculta explicația în 13 limbi. Ce modalitate mai bună de a împărtăși această comoară cu toată lumea! Alegeți limba pe care o preferați și bucurați-vă de traseu!
* Puteți găsi pliantele la Oficiul de Turism și la camping.
Distanta: 4 km Durata: 1,5 h
1. Ortzaïka
Bine ai venit în orașul nostru, Orio! Elevii de la Zaragueta Herri Eskola doresc să vă arate orașul nostru prin “Drumul balenei”. Pe traseul pe care îl vom parcurge împreună de aici, vă vom arăta cele mai apreciate colțuri ale noastre. Și dacă Orio este cunoscut pentru ceva, atunci este pentru faimoasa sa balenă. A fost ultima balenă bască capturată în Golful Biscaya în 1901. Dar unde a început totul?
Fără îndoială, uciderea gigantului mării a fost o sarcină dificilă. Era nevoie de marinari curajoși pentru această sarcină. Locul în care ne aflăm acum, districtul Ortzaika, a fost locul de naștere al unor renumiți căpitani și canotori. Cartierul este special pentru locuitorii din Orio, deoarece a fost întotdeauna legat de estuar: vâslitul, elanurile și pescuitul au fost întotdeauna esența sa.
2. Gaztetxea, Arraunetxea
Să mergem în liniște pe cărarea care ne va duce spre sat. Marinarii care au plecat să prindă balena nu ar fi avut prea mult timp pentru contemplare. Așa au ajuns până la noi cele 21 de versuri (bertso în limba bască) scrise de un preot pe nume Orbegozo și popularizate de cântărețul Benito Lertxundi când le-a inclus pe un disc în 1977. De atunci, majoritatea copiilor le învață la școală, ceea ce arată cât de importante erau bertsos pentru a transmite evenimente sau întâmplări.
Casa pe care o vedeți vizavi se numește Etxeluze. Multă vreme a fost complet abandonată, în condiții groaznice. În urmă cu câțiva ani, câțiva tineri din sat au preluat-o și, datorită muncii lor, este acum un loc de întâlnire pentru tineri și un centru de organizare pentru tineret. Este vorba de gaztetxe, care în limba bască înseamnă “casa tineretului”.
Pentru a înțelege caracterul orașului Orio, este esențial să menționăm regatele care au loc pe malul Mării Cantabrice, în special vara. Trainerii din fiecare oraș, cu culorile lor distinctive (al nostru este galben!), concurează intens pentru primul loc. Câștigătorul se întoarce în sat cu un trofeu constând într-un steag.
Orio a câștigat multe, multe steaguri. Împreună cu multe alte trofee, acestea sunt adăpostite în clădirea de sticlă pe care o vedeți chiar peste râu. Nu degeaba este Arraunetxea, (`casă de canotaj`), sediul clubului de canotaj din Orio.
V-ați odihnit destul? Haideți să continuăm drumul pe potecă. Câțiva metri mai încolo, pe dreapta, veți vedea Fabrica de ceramică Arozena. Aceasta are o mare valoare arhitecturală industrială, cu ferestrele sale mari care accentuează orizontalitatea clădirii și forma de barcă.
3. Piața orașului
Vă aflați în piața orașului, principalul punct de întâlnire al locuitorilor din Orio. Aici se adună copii, adulți, familii, tineri, pelerini și vizitatori. Aici se sărbătoresc victoriile regatelor și sărbătorile sătești din San Pedro și San Nicolás. În aceste zile, giganții Pello și Nikolasa obișnuiesc să se plimbe pe străzile din Orio cu un moral ridicat.
De cealaltă parte a râului, puteți vedea, de asemenea, șantierul naval Mutiozabal. Timp de secole, pe aceste maluri au fost construite tot felul de ambarcațiuni, iar Mutiozabal este unul dintre ultimele exemple rămase de construcție navală tradițională. De fapt, guvernul basc l-a numit monument al patrimoniului istoric în 2018, iar planurile găsite în casa de alături, Mutiozabalenea, sunt foarte valoroase.
Dar, după ce au capturat balena, unde au debarcat-o? Probabil pe una dintre rampele de pe chei, în jurul pieței. Oamenii ar fi fost, fără îndoială, curioși să vadă enorma balenă.
4. Piața Pilliku
Vă aflați în Piața Pilliku, în inima părții vechi a orașului, în Goiko Kale (sau Calle de Arriba). Chiar acolo puteți vedea imaginea lui María Camino Arregi “Maria Maestra”. Se află în casa din fața noastră, în grădiniță, unde a îngrijit și a învățat mulți copii din Orio. Născută la sfârșitul secolului al XIX-lea, ea și-a predat întotdeauna orele în limba bască, chiar și în perioada lui Franco, când acest lucru era interzis.
Pe aceeași stradă, în casa de lângă grădiniță, s-a născut cântărețul Benito Lertxundi Esoain, pe care l-am mai menționat, și care a fost cel care a făcut cunoscut “Los versos de la Ballena” (Versurile balenei). Din cele douăzeci și unu de versuri originale, el a selectat nouă, le-a adăugat muzică și a creat un cântec excelent.
Puțin mai jos, veți fi văzut cu siguranță un blazon care prezintă figura unei nao. Cert este că mulți pescari din aceste portaluri au pornit spre Terra Nova în secolele XVI și XVII pentru a pescui balene. Intrarea râului Oria în mare a îngreunat pescuitul și, pentru a-și hrăni familiile, pescarii nu au avut de ales decât să plece departe în largul mării pentru a pescui. Au fost găsite documente care confirmă acest lucru. Există texte foarte vechi din Canada, scrise de oameni din Orio care, neputându-se întoarce acasă, și-au scris testamentele chiar înainte de a muri.
Astăzi, piața Pilliku este un loc de întâlnire pentru femeile din sat. Palatul cu blazonul mare pe care îl puteți vedea în spatele său este palatul Iturriaga, sediul Casei Femeilor “Saregileak” (“Rederas” în limba bască). Femeile din sat nu se aflau departe de aici în acea zi de 14 mai 1901, când talayero a strigat “Balenă la vedere” pe această pantă.
5. Piața Balena
Te afli în piața balenei. Pictura murală pe care o vedeți aici vă va ajuta să vă imaginați cum avea loc isprava vânătorii de balene. Artistul Carlos Zabala Madina, “Arrastalu”, a fost creatorul acestei picturi murale, în care a desenat ceea ce se povestește în versetul al șaselea despre care am vorbit mai devreme: “cinci traulere s-au apropiat cu căpitanii lor respectivi, excelenți oameni curajoși…”.
Pe afișul din stânga puteți vedea singura fotografie care a fost făcută în acea zi. Citiți-o și veți afla mai multe despre spectacolul acelui eveniment. Curiozitatea pe care a stârnit-o a fost atât de mare, încât au fost organizate trenuri speciale pentru a-l vedea.
Dacă vă uitați în stânga picturii murale, veți vedea intrarea la societatea gastronomică “Balea”. Lângă ușă, veți vedea imaginile celor cinci patroni: “Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga și Manterola”.
Reluați plimbarea urmând marcajul și veți intra pe cea mai importantă stradă din sat, “Eusko Gudariak”. O vom traversa îndreptându-ne spre râu, suntem la jumătatea drumului!
6. Munto
Pe câmpurile pe lângă care tocmai am trecut, până de curând, plastierii din sat coseau plasele pentru pescuit; reparațiile la echipamentele de pescuit sunt esențiale pentru această activitate. Mai departe, pe stânga, veți vedea noua breaslă a pescarilor. În zilele noastre, în ciuda faptului că numărul bărcilor de pescuit a scăzut considerabil, vâslașii își continuă activitatea acolo, și după atâția ani de luptă, în condiții mai bune.
Privind spre estuar, vă puteți imagina cum au avansat cele cinci traulere în încercarea lor de a transporta balena spre oraș. Pentru a face acest lucru, au folosit harpoane și frânghii. La fiecare cinci ani, locuitorii din Orio celebrează un festival special, reprezentând ceea ce s-a întâmplat, pentru a-și aminti de eveniment.
Haideți să ne întoarcem pe drum, nu mai avem mult până la destinație!
7. Portul de agrement
Vă aflați în portul de agrement din Orio, pe partea cealaltă a estuarului, puteți vedea plaja Oribarzar și pensiunea Txurruka. Dacă vă întoarceți, veți găsi campingul orașului în fața dumneavoastră, în spatele acelor picturi murale. Campingul Orio nu este doar un camping, deoarece îl considerăm un cartier al orașului; de fapt, există familii care își repetă sejurul aici an de an.
În spatele campingului, veți vedea școala noastră, școala publică din Orio, numită Zaragueta Herri Eskola. Își datorează numele ilustrului Juan Zaragueta Bengoetxea, filozof, scriitor și pedagog născut în Orio.
8. Digul de protecție
Ați ajuns la ultima oprire de pe Traseul Balenelor. Acesta este locul unde a apărut balena în acea zi de 14 mai 1901, la ora nouă dimineața.
Acesta este sfârșitul poveștii care a fost spusă generație după generație locuitorilor din Orio. Acesta este modul în care dorim să v-o transmitem și noi, și proclamăm cu mândrie că noi, și numai noi, am fost cei care am vânat ultima balenă în largul coastei basce.
Cu toate acestea, măcelul și moartea nu sunt, în mod normal, ceva de care să fii mândru și nici noi nu vrem să ajungem așa.
Este adevărat că, la fel cum apa dulce din estuar și apa sărată din mare se întâlnesc, în acest loc coexistă și moartea și viața. Nu este vorba doar de moartea balenei, ci și de memoria tuturor marinarilor care au pierit aici. Pe peretele pe care îl puteți vedea de aici, puteți vedea numele tuturor marinarilor care au murit la acest capăt al digului de larg în secolul XX.
Dar există și multă viață aici, mai ales vara. Dacă te întorci puțin spre est, viața se arată în plinătatea ei: surferii dansează cu valurile; copiii se joacă pe malul mării; adulții se plimbă pe plajă; oamenii citesc sau se relaxează…
Așa cum ar spune marele Jorge Oteiza: … viața nu este altceva decât un joc.
Întrucât scopul nostru este de a învăța și de a ne îmbunătăți, dorim să vă cunoaștem opinia.
Привіт!
Представлений тут «Шлях кита» – спеціальний маршрут, за допомогою якого ми покажемо Вам наше село. Його пронизує історія останнього кита, спійманого в Біскайській затоці. Ми пропонуємо маршрут вздовж ріки Оріа, що починається в районі Ортчайка, проходить крізь усе село і завершується на пляжі. По дорозі Ви зустрінете особливі будівлі, людей та місця, які визначають ідентичність нашого Оріо.
Вчителі, сім’ї та учні були відповідальні за написання, переклад та запис текстів. Оскільки ми пишаємось різноманітністю народів, що є у нашій школі, ми пропонуємо вам аудіозаписи, що супроводжують екскурсію, багатьма мовами.
Як Ви бачите на карті, маршрут має 8 зупинок. Ви можете завантажити їх через QR. Хоча порядок зупинок розроблений для того, щоб зробити маршрут більш змістовним, Ви можете почати і продовжити його з будь-якої точки. На кожній зупинці Ви знайдете інформаційну панель, а через QR код зможете прослухати пояснення 13-ма мовами. Що може бути кращим, ніж поділитися нашим історичним багатством з усіма! Виберіть мову, якій Ви надаєте перевагу, та насолоджуйтесь маршрутом.
* Листівки можна знайти в офісі туризму або в кемпінгу
Відстань: 4 км Тривалість: 1,5 год
1. Ортцайка
Ласкаво просимо до нашого села – Оріо! Учні Zaragueta Herri Eskola хотіли б показати вам його за допомогою екскурсії “Шлях кита”. На маршруті, який почнеться з цього місця, ми покажемо вам найулюбленіші куточки нашого селища. Якщо Оріо і відоме чимось, так це своїм знаменитим китом. Це був останній баскський кит, спійманий у Біскайській затоці 1901 року. Але з чого усе почалося?
Вбити морського гіганта, безсумнівно, було непростим завданням. Для цієї роботи потрібні були відважні моряки. Місце, де ми зараз знаходимося, район Ортцайка – батьківщина відомих шкіперів і веслярів. Цей квартал є особливим для місцевих мешканців, оскільки він завжди був пов’язаний з річкою: веслування, виловлювання ангулас та риболовля були джерелами його існування.
2. Газтетчеа, Арраунецчеа
Далі ми вирушимо дорогою, яка приведе нас до села моряків. У цих відважних чоловіків, які вирушили ловити кита, навряд чи було багато часу для роздумів. Саме про це був написаний 21 вірш (баскською – bertso), священиком на ім’я Orbegozo(Орбегозо),і пізніше виконані співаком Benito Lertxundi(Беніто Лертчунді) в 1977 році. Також ці вірші включені до шкільної програми. Відтоді більшість дітей вивчає їх у школі, що свідчить про те, наскільки важливими були ці вірші для передачі різноманітних подій та явищ.
Будинок, який ви бачите навпроти, називається Etxeluze(Етчелюзе).Тривалий час він був повністю занедбаний і перебував у жахливому стані, але кілька років тому молодь нашого села реставрувала його, і завдяки цьому він став місцевим молодіжним центром. Його назвали gaztetxe, що в перекладі з баскської означає “будинок молоді”.
Оріо також знаменитe своїми регатами, які проводяться на березі Кантабрійського моря, особливо влітку. Човни команд кожного міста чи села пофарбовані в характерні кольори (колір Оріо – жовтий!). Переможець повертається з трофеєм, у вигляді прапора.
Оріо завоювало дуже багато прапорів, чим ми неймовірно пишаємося! Разом із багатьма іншими трофеями вони зберігаються у скляній будівлі, яку ви можете побачити на іншому березі річки. Недарма саме це місце і є Arraunetxea(Арраунетчеа) або “будинок веслування”, де знаходиться центр Веслування Оріо.
Ви достатньо відпочили? Давайте продовжимо. Пройшовши декілька метрів, праворуч ви побачите керамічну фабрику Arozena(Арозена). Вона дуже цінна з архітектурного боку, завдяки своїм великим вікнам, що підкреслюють горизонталь, і тому, що збудована у формі човна.
3. Cільська площа
Зараз ми перебуваємо на сільській площі, головному місці зустрічі жителів Оріо. Тут збираються діти, дорослі, сім’ї, молодь, паломники та туристи. Тут святкують перемоги в регатах і сільські свята Сан-Педро і Сан-Ніколас. У ці дні проходять веселі гуляння, гіганти Пейо і Ніколаса прогулюються вулицями Оріо.
На іншому березі річки ви також можете побачити судно Mutiozabal(Мутіосабаль). Протягом століть на цих берегах будували всілякі судна, і Мутіосабаль – один з останніх збережених прикладів традиційного суднобудування. У 2018 році баскський уряд оголосив його пам’яткою історичної спадщини. А також суднобудівні плани, що були знайдені в сусідньому будинку, мають величезну цінність.
Але куди ж помістився цілий кит після того, як його спіймали? Найімовірніше,як це описують джерела, його вивантажили на одиному із пандусів на набережній, біля площі. І, безсумнівно, люди підходили з величезною цікавістю подивитися на гігантського кита!
4. площа Піїку
Ви перебуваєте на площі Пійіку, у самому серці старої частини села, на вулиці Goiko Kale(Гойко Кайє або верхня вулиця). Тут знаходиться пам’ятник Maria Camino Arregi(Марії Каміно Аррегі) або як її ще називали”вчителька Марія”. Будинок навпроти нас – це колишній дитячий садочок, де вона доглядала і навчала багатьох дітей з Оріо. Марія народилася наприкінці ХІХ століття і вела заняття баскською мовою навіть за часів Франко, коли баскська була заборонена.
На цій же вулиці, у будинку поруч із дитячим садочком, народився співак Benito Lertxundi Esoain(Беніто Лертчунді Есоаїн); ми вже згадували про нього, і саме він зробив відомими “Вірші кита” (Los versos de la Ballena). З оригіналу у двадцять один вірш він вибрав дев’ять, поклав їх на музику і створив прекрасну пісню.
Трохи нижче ви напевно помітили герб із зображенням корабля. Річ у тім, що в XVI і XVII століттях багато рибалок прилеглих портів вирушали на Ньюфаундленду, щоб ловити китів. Русло річки Орія, а також сильна морська течія ускладнювали вилов риби, і, щоб прогодувати свої сім’ї, рибалкам не залишалося нічого іншого, як йти далеко в море на промисел. Були знайдені документи, які це підтверджують. Існують дуже старі тексти з Канади, написані людьми з Оріо, які, не маючи можливості повернутися додому, написали свої заповіти безпосередньо перед смертю.
Сьогодні площа Піїку – це місце, де збираються жінки нашого селища. Будівля з великим гербом – це палац Iturriaga (Ітуріага) – Жіночий дім, Saregileak(Сарегілеак), що означає “ті, хто шиє сітки” баскською мовою. Жінки села були неподалік звідси 14го травня 1901 року, коли спостерігач за китами зі свого поста розташованого на горі крикнув: “я бачу кита!!!”
5. площа кита
Ви перебуваєте на площі кита. На зображеннях можна побачити, як відбувалося полювання на китів. Художник Carlos Zabala Madina (Карлос Забала Мадіна), “Аррасталу”, створив цей мурал, на якому він зобразив те, про що розповідається в шостому вірші, про який ми говорили раніше: “Підійшли п’ять суден зі своїми шкіперами, великими хоробрими людьми…”.
На плакаті ліворуч від вас ви можете побачити єдину фотографію, яку було зроблено того дня. Прочитайте плакат, і ви дізнаєтеся більше про видовищність цієї події. Вона викликала таку хвилю цікавості, що для її перегляду було організовано спеціальні поїзди.
Якщо ви подивитеся ліворуч від стіни, то побачите вхід до гастрономічного товариства Balea (Балеа). Поруч із дверима можна побачити зображення п’яти меценатів: Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga і Manterola(Мануель Олайзола, Лоїді, Уранга, Атсага і Мантерола).
Продовжуйте йти за вказівником і вийдете на найважливішу вулицю в селищі, Eusko Gudariak(Еуско Гударьяк). Ми перетнемо її, прямуючи до ріки, ми вже на півдорозі!
6. мунто
На полях, які ми бачимо, донедавна шили сітки для риболовлі сільські майстри; ремонт рибальських снастей був необхідний для життя села. Далі, ліворуч, ви побачите нову гільдію рибалок. У наші дні, незважаючи на те, що кількість рибальських човнів значно скоротилася, веслярі продовжують свою роботу тут, і після стількох років боротьби, вже в кращих умовах.
Дивлячись на гирло річки, можна уявити, як п’ять човнів просувалися вперед, намагаючись доставити кита в село. Для цього вони використовували гарпуни і мотузки. Кожні п’ять років жителі Оріо влаштовують спеціальний фестиваль, на якому відтворюють подію, щоб згадати про це.
Повертаємося до нашого шляху! Залишилося зовсім недовго!
7. пристань
Зараз ми перебуваємо біля пристані яхт в гавані Оріо, на іншому боці гирла річки ви бачите пляж Oribarzar(Оріобарзар) і хостел Txurruka(Тчуррука). Якщо ви повернетеся, то побачите перед собою міський кемпінг за цими стінами. Кемпінг Orio – це не просто кемпінг, оскільки ми вважаємо його ще одним кварталом села; насправді тут живуть сім’ї, які приїжджають сюди з року в рік.
За кемпінгом ви побачите нашу школу, державну школу Оріо, яка називається Zaragueta Herri Eskola. Своєю назвою вона зобов’язана знаменитому Juan Zaragueta Bengoetxea(Хуану Зарагеті Бенгоетчеа), філософу, письменнику і педагогу, який народився в Оріо.
8. Хвилеріз
Ви досягли останньої зупинки на шляху Кита. Саме тут 14 травня 1901 року о дев’ятій годині ранку з’явився кит.
Це кінець історії, яку з покоління в покоління розповідають жителі Оріо. Саме так ми хочемо передати її і вам та з гордістю заявляємо, що саме ми, і тільки ми, вполювали останнього кита біля узбережжя країни Басків у Біскайській затоці.
Однак убивство і смерть – це не те, чим зазвичай пишаються, і ми не хочемо закінчити на цій ноті.
Дійсно, як з’єднуються прісна вода ріки і солена вода моря,так і в цьому місці мирно співіснують смерть і життя. Це не тільки смерть кита, а й пам’ять про всіх моряків, які загинули тут. На стіні, яку ви можете бачити звідси, викарбувані імена всіх моряків, які загинули на цьому хвилерізі у XX столітті.
Але тут також кипить життя, особливо влітку. Якщо повернутися трохи на схід, життя постає в усій своїй повноті: серфінгісти танцюють на хвилях; діти бавляться на березі моря; дорослі прогулюються пляжем; люди читають книжки і відпочивають…
Як сказав би великий Jorge Oteiza(Хорхе Отейза): …життя – це не що інше, як гра.
Оскільки наша мета - вчитися і вдосконалюватися, ми хочемо знати вашу думку.
Здравствуйте!
Представленная здесь “Китовая тропа” – результат работы государственной школы Зарагеты. Именно школьное сообщество разработало и спроектировало маршрут. Мы покажем вам наш город, главной нитью которого станет история последнего кита, пойманного в Бискайском заливе. Мы предлагаем маршрут вдоль реки Ория, начинающийся в районе Ортзайка и пересекающий город, чтобы закончиться на пляже. По пути вы встретите некоторые места, людей и социальных агентов, которые определяют идентичность нашего города.
Учителя, семьи и ученики отвечали за написание, перевод и запись текстов. Поскольку для нас большая честь – разнообразие, которое мы имеем в школе, мы предлагаем вам аудиозаписи, которые сопровождают экскурсию на нескольких языках.
Как вы видите на карте, маршрут состоит из 8 остановок, и вы можете скачать трек с помощью QR. Хотя порядок остановок разработан для того, чтобы сделать маршрут более содержательным, вы можете начать и продолжить его с любой точки. На каждой остановке вы найдете информационную панель, а с помощью QR можно прослушать объяснение на 13 языках. Что может быть лучше, чем поделиться этим сокровищем со всеми! Выберите язык, который вам больше нравится, и наслаждайтесь маршрутом!
* Листовки можно найти в туристическом офисе и в кемпинге.
Расстояние: 4 км Продолжительность: 1,5 часа
1. Ортцайка
Мы приветствуем вас в городе, Орио! Мы, студенты школы
¨Zaragueta Herri Eskola¨ хотим показать вам наш город и начать с экскурсии которая называется “Путь кита”. На маршруте, который начнётся отсюда, мы покажем вам самые любимые уголки нашего города. Если Орио и известен чем-то, так это своим знаменитым китом. Это был последний баскский кит, пойманный в Бискайском заливе в 1901 году. Но, с чего все началось?
Убить морского гиганта, несомненно, было непростой задачей. Для этой работы нужны были отважные моряки. Место, где мы сейчас находимся, – квартал имени Ортзайка – место рождения знаменитых шкиперов и гребцов. Этот квартал является особенным для местных жителей поскольку он всегда был связан с рекой: гребля, ловля эльвера и рыбалка были источниками его существования.
2. Газтетчеа, Арраунецчеа
Дальше мы отправимся по дороге, которая приведет нас в деревню моряков. У этих отважных мужчин, отправившихся ловить кита, вряд ли было много времени на размышления. Именно об этом был написан 21 стих (по-баскски bertso), священником по имени Орбегозо и позже исполненные певцом Бенито Лертксунди, в альбоме 1977 года. Также эти стихи включены в школьную программу. С тех пор большинство детей изучает их в школе, что показывает, насколько важны были эти стихи для передачи событий или происшествий.
Дом, который вы видите напротив, называется Этчелюзе.
Долгое время он был совершенно заброшен, находился в
плачевном состоянии, но несколько лет назад молодые люди нашего посёлка стали заниматься его реставрацией, и благодаря их работе он стал местным молодёжным центром. Его назвали gaztetxe, что в переводе с баскского означает “дом молодежи”.
Орио также знаменит своими регатами, которые проводятся на берегу Кантабрийского моря, особенно летом. Яхты каждого города окрашенные в характерные цвета (цвет Орио – желтый!), города соревнуются между собой. Победитель возвращается с трофеем, в виде флага.
Признаться Орио завоевал очень много флагов, чем мы очень гордимся! Вместе со многими другими трофеями они хранятся в стеклянном здании, которое вы видите на другом берегу реки. Не зря именно это место и есть Arraunetxea, или “дом гребли”, там находится центр Гребли Орио.
Вам интересно? Давайте продолжим. Пройдя немного справа вы увидите керамическую фабрику Арозена. Она очень ценна с промышленно- архитектурной точки зрения, благодаря большим окнам, подчеркивающим горизонталь, и форме лодки.
3. Городская площадь
Сейчас мы находимся на городской площади, главном месте встречи жителей Орио. Здесь собираются дети, взрослые, семьи, молодежь, паломники и туристы. Здесь празднуются победы в регатах и городские праздники Сан-Педро и Сан- Николас. В эти дни проходят весёлые гулянья, гиганты Пелло и Николаса прогуливаются по улицам Орио.
На другом берегу реки вы также можете увидеть судно Мутиосабаль. На протяжении веков на этих берегах
строились всевозможные суда, и Мутиосабаль – один из последних сохранившихся примеров традиционного судостроения. В 2018 году Баскское правительство объявило его памятником историче ского наследия, т акже судостроительные планы, найденные в соседнем доме, Mutiozabalenea, представляют большую ценность.
Но куда же поместился целый кит? Скорее всего на один из пандусов на набережной, вокруг площади так как это описывают источники. И люди, несомненно, подходили с интересом посмотреть на огромного кита!
4. площадь Пиллику
Вы находитесь на площади Пийику, в самом сердце старой части города, на улице Гойко Кайе (или верхняя улица). Здесь находится памятник Марии Камино Арреги “Мария Маэстра“. Дом напротив нас, это бывший детский сад, где она присматривала и учила многих детей из Орио. Она родилась в конце XIX века и вела занятия на баскском языке, даже во времена Франко, когда баский был запрещен.
На этой же улице, в доме рядом с детским садом, родился певец Бенито Лертксунди Эсоаин; мы уже упоминали о нем, и именно он сделал известными “Стихи кита” (Los versos de la Ballena). Из оригинала в двадцать один стих он выбрал девять, добавил к ним музыку и создал прекрасную песню.
Наверняка чуть ниже вы заметили герб с изображением корабля. Дело в том, что в XVI и XVII веках многие рыбаки близлежащих портов отправлялись на Ньюфаундленд, чтобы ловить китов. Русло реки Ория а также сильное морское течение затрудняло ловлю рыбы, и, чтобы прокормить свои семьи, рыбакам не оставалось ничего другого, как уходить далеко в море на промысел. Были найдены документы,
подтверждающие это. Были найдены старые записи из Канады, написанные жителями Ориo.
Сегодня площадь Пиллику – это место где собираются женщины нашего посёлка. Здание с большим гербом дворец И т у р р и а г а , ш т а б – к в а р т и р а ж е н с к о г о д о м а “Сарегилeяк” (означает «те кто шьют сети» на баскском языке). Женщины деревни были неподалеку отсюда 14го мая 1901 года, когда наблюдатель за китами со своего поста расположенного на горе крикнул: “я вижу кита!!”
5. площадь китов
Вы находитесь на площади китов. На изображениях можно увидеть, как происходила охота на китов. Художник Карлос Забала Мадина, “Аррасталу”, создал эту фреску, на которой он изобразил то, о чем повествуется в шестом стихе, о котором мы говорили ранее: “Подошли пять суден со своими шкиперами, великими храбрецами…”.
На плакате слева от вас вы можете увидеть единственную фотографию, которая была сделана в тот день. Прочтите плакат, и вы узнаете больше о зрелищности этого события. Оно вызвало волну любопытства, и для его просмотра были организованы специальные поезда.
Если вы посмотрите влево от стены, то увидите вход в гастрономическое общество “Балеа”. Рядом с дверью можно увидеть изображения пяти меценатов: “Мануэль Олайзола, Лоиди, Уранга, Атсага и Мантерола”.
Продолжайте идти по указателю и выйдете на самую важную улицу в посёлке, “Эуско Гударьяк”. Мы пересечем его, направляясь к реке, – мы уже на полпути!
6. мунто
На полях, которые мы видим, до недавнего времени шили сети для рыбалки деревенские мастера; ремонт рыболовных снастей был необходим для жизни деревни. Далее, слева, вы увидите новую гильдию рыбаков. В наши дни, несмотря на то, что количество рыбацких лодок значительно сократилось, гребцы продолжают свою работу здесь, и после стольких лет борьбы, в лучших условиях.
Глядя на устье реки, можно представить, как пять судов продвигались вперед, пытаясь доставить кита в деревню. Для этого они использовали гарпуны и веревки. Каждые пять лет жители Орио устраивают специальный фестиваль, на котором воспроизводят произошедшее, чтобы вспомнить об этом событии.
Давайте попробуем отправиться в прошлое , нам осталось недолго!
7. пристань
Вы находитесь в гавани Орио, на другой стороне устья реки вы видите пляж Oribarzar и хостел Txurruka. Если вы повернетесь, то увидите перед собой городской кемпинг за этими ограждениями. Кемпинг Orio – это не просто кемпинг, поскольку мы считаем его кварталом деревни; на самом деле здесь живут семьи, которые приезжают сюда из года в год.
За кемпингом вы увидите нашу школу, государственную школу Орио, которая называется Zaragueta Herri Eskola. Своим названием она обязана знаменитому Хуану Зарагете Бенгоетксеа, философу, писателю и педагогу, родившемуся в Орио.
8. Волнорез
Вы достигли последней остановки на пути Кита. Именно здесь 14 мая 1901 года в девять часов утра появился кит.
Это конец истории, которую из поколения в поколение рассказывали жителям Орио. Именно так мы хотим передать ее вам и с гордостью заявляем, что именно мы, и только мы, добыли последнего кита у побережья страны Басков в Бискайском заливе.
Однако убийство – это не то, чем обычно принято гордиться, и мы не хотим, запомниться вам только этим.
Действительно, как пресная вода реки и соленая вода моря соединяются, так и в этом месте мирно сосуществуют смерть и жизнь. Это не только смерть кита, но и память обо всех моряках, погибших здесь. На стене, которую вы можете видеть отсюда, вы прочтёте имена всех моряков, погибших на этом волнорезе в XX веке.
Но здесь также кипит жизнь, особенно летом. Если повернуться немного на восток, жизнь предстает во всей своей полноте: серфингисты танцуют на волнах; дети играют на берегу моря; взрослые прогуливаются по пляжу; люди читают книги и отдыхают…
Как сказал бы великий Хорхе Отейза: …жизнь – это не что иное, как игра.
Поскольку наша цель - учиться и совершенствоваться, мы хотим знать ваше мнение.
ہیلو!
یہاں پیش کیا گیا “وہیل ٹریل” Zaragueta پبلک اسکول کے کام کا نتیجہ ہے۔ یہ اسکول کمیونٹی ہے جس نے راستہ وضع کیا اور ڈیزائن کیا ہے۔ ہم آپ کو بنیادی دھاگے کے طور پر خلیجِ بسکے میں پکڑی گئی آخری وہیل کی کہانی کے ساتھ اپنا قصبہ دکھائیں گے۔ہم اوریا ندی کے ساتھ ایک راستہ تجویز کرتے ہیں، جو Ortzaika محلے سے شروع ہوتا ہے اور ساحل کو ختم کرنے کے لیے قصبے کو عبور کرتا ہے۔ راستے میں آپ کچھ ایسے مقامات، لوگوں اور سماجی ایجنٹوں سے ملیں گے جو ہمارے شہر کی شناخت کو واضح کرتے ہیں۔
تحریروں کو اساتذہ، اہل خانہ اور طلباء نے لکھا، ترجمہ کیا اور ریکارڈ کیا ہے۔ جیسا کہ ہم اسکول میں موجود تنوع کی وجہ سے معزز ہیں، ہم آپ کو کئی زبانوں میں ٹور کے ساتھ آنے والے آڈیوز پیش کرتے ہیں۔
جیسا کہ آپ نقشے پر دیکھ سکتے ہیں، راستے میں 8 اسٹاپ ہیں اور آپ QR کا استعمال کرکے ٹریک ڈاؤن لوڈ کرسکتے ہیں۔ اگرچہ اسٹاپ کی ترتیب راستے کو زیادہ معنی خیز بنانے کے لیے بنائی گئی ہے، لیکن آپ کسی بھی مقام سے راستے کو شروع اور جاری رکھ سکتے ہیں۔ ہر اسٹاپ پر آپ کو ایک معلوماتی پینل ملے گا اور QR کے ذریعے آپ 13 زبانوں میں وضاحت سن سکتے ہیں۔ اس خزانے کو سب کے ساتھ بانٹنے کا اس سے بہتر اور کیا طریقہ ہے! اپنی پسند کی زبان کا انتخاب کریں اور راستے سے لطف اندوز ہوں!
* آپ بروشرز ٹورسٹ آفس اور کیمپ سائٹ پر حاصل کر سکتے ہیں۔
فاصلہ: 4 کلومیٹر دورانیہ: 1.5 گھنٹے
1. اورٹزائیکا
2. Gaztetxea، Arraunetxea
آئیے سکون سے اس سڑک پر آگے بڑھیں جو ہمیں شہر تک لے جائے گی۔ جو ملاح وہیل کو پکڑنے نکلے تھے ان کے پاس غور و فکر کے لیے زیادہ وقت نہیں ہوتا تھا۔ یہ وہی ہے جو ہم تک ان 21 بندوں (باسکی زبان میں برٹسو) کے ذریعے منتقل کیا گیا ہے جو اوربیگوزو نامی ایک پادری نے اپنے زمانے میں لکھا تھا، اور گلوکار بینیٹو لیرٹکسنڈی نے انہیں 1977 میں ایک البم میں شامل کرکے مقبولیت حاصل کی تھی۔ تب سے، زیادہ تر لڑکے اور لڑکیاں ان کا استعمال کیا ہے۔
آپ جو گھر سامنے دیکھتے ہیں اسے Etxeluze کہتے ہیں۔ ایک طویل وقت کے لئے، یہ مکمل طور پر چھوڑ دیا گیا تھا، خوفناک حالات میں. کچھ سال پہلے، قصبے کے کچھ نوجوانوں نے اس پر قبضہ کیا اور، ان کے کام کی بدولت، یہ اس وقت نوجوانوں کے لیے ایک ملاقات کی جگہ اور نوجوانوں کی تنظیم کا مرکز ہے۔ یہ gaztetxe ہے، جس کا باسکی میں مطلب ہے “نوجوانوں کا گھر”۔
اوریو قصبے کے کردار کو سمجھنے کے لیے، بحیرہ کینٹابرین کے ساحلوں پر ہونے والے ریگاٹاز کا ذکر کرنا ضروری ہے، خاص طور پر گرمیوں میں۔ ہر شہر کے ٹرالر، اپنے مخصوص رنگوں (ہمارا پیلا ہے!) کے ساتھ پہلے مقام تک پہنچنے کے لیے شدید مقابلہ کرتے ہیں۔ جو بھی اسے حاصل کرتا ہے وہ اس ٹرافی کے ساتھ شہر واپس آتا ہے جو جھنڈے پر مشتمل ہوتا ہے۔
اوریو نے بہت سے جھنڈے جیتے ہیں۔ بہت سی دوسری ٹرافیوں کے ساتھ وہ شیشے کی عمارت میں واقع ہیں جسے آپ دریا کے اس پار دیکھتے ہیں۔ یہ بیکار نہیں ہے کہ Arraunetxea، (`روئنگ کا گھر’)، اوریو روئنگ کلب کا ہیڈ کوارٹر ہے۔
کیا آپ نے کافی آرام کیا ہے؟ آئیے راستے کو جاری رکھیں۔ چند میٹر آگے، آپ کے دائیں طرف، آپ کو Arozena Ceramic Factory نظر آئے گی۔ اس کی بڑی صنعتی تعمیراتی قدر ہے، اس کی کھڑکیوں کی وجہ سے جو افقی اور اس کی کشتی کی شکل کو تیز کرتی ہے۔
3. ٹاؤن مربع
آپ ٹاؤن اسکوائر میں ہیں، اوریو کے باشندوں کے لیے اہم ملاقات کا مقام ہے۔ بچے، بالغ، خاندان، نوجوان، حجاج اور زائرین یہاں ملتے ہیں۔ یہ وہ جگہ ہے جہاں ریگاٹا کی فتوحات اور سان پیڈرو اور سان نکولس کے قصبے کے تہوار منائے جاتے ہیں۔ ان دنوں جنات پیلو اور نکولاسا عام طور پر اوریو کی سڑکوں پر بہت خوش ہوتے ہیں۔
دریا کے دوسری طرف، آپ Mutiozabal شپ یارڈ بھی دیکھ سکتے ہیں۔ صدیوں سے، ہر قسم کی کشتیاں ان کناروں کے ساتھ بنتی رہی ہیں اور متیوزابل اس روایتی بحری تعمیر کے آخری حوالوں میں سے ایک ہے۔ درحقیقت، باسکی حکومت نے اسے 2018 میں ایک تاریخی ورثہ کی یادگار کا نام دیا، اور جو منصوبے ملحقہ گھر، Mutiozabalenea میں پائے گئے، وہ بہت قیمتی ہیں۔
لیکن، وہیل کو پکڑنے کے بعد، انہوں نے اسے کہاں اتارا؟ یقینا، پلازہ کے ارد گرد، گودی ریمپ میں سے ایک پر. لوگ بے شک، بہت بڑی وہیل کو دیکھنے کے لیے متجسس ہوں گے۔
4. پیلیکو اسکوائر
آپ پیلیکو اسکوائر میں ہیں، شہر کے پرانے حصے کے مرکز میں، Goiko Kale (یا Arriba Street) پر۔ وہیں آپ ماریا کیمینو اریگی «ماریا میسٹرا» کی تصویر دیکھ سکتے ہیں۔ یہ ہمارے سامنے والے گھر میں، نرسری میں ہے، جہاں اس نے بہت سے اوریوٹارا لڑکوں اور لڑکیوں کی دیکھ بھال کی اور انہیں پڑھایا۔ 19ویں صدی کے آخر میں پیدا ہوئی، وہ ہمیشہ اپنی کلاسیں باسکی میں پڑھاتی تھیں، یہاں تک کہ فرانکو دور میں بھی جب اس پر پابندی تھی۔
اسی گلی میں، نرسری کے ساتھ والے گھر میں، گلوکار Benito Lertxundi Esoain پیدا ہوا تھا۔ ہم اس کا ذکر پہلے کر چکے ہیں، اور اسی نے “وہیل کی آیات” کو مشہور کیا تھا۔ اصل اکیس بندوں میں سے، اس نے نو منتخب کیے، ان میں موسیقی کا اضافہ کیا، اور ایک بہترین گیت تخلیق کیا۔
تھوڑا آگے نیچے جائیں تو آپ نے یقیناً ایک کوٹ آف آرمز دیکھا ہوگا جو جہاز کی شکل کو ظاہر کرتا ہے۔ سچ یہ ہے کہ ان پورٹلز سے بہت سے ماہی گیر 16ویں اور 17ویں صدی کے دوران نیو فاؤنڈ لینڈ کے لیے وہیل مچھلی پکڑنے کے لیے روانہ ہوئے۔ دریائے اوریا کے سمندر میں داخل ہونے سے مچھلیاں پکڑنا مشکل ہو گیا تھا اور اپنے خاندانوں کا پیٹ پالنے کے لیے ماہی گیروں کے پاس مچھلیاں پکڑنے کے لیے دور دور تک جانے کے سوا کوئی چارہ نہیں تھا۔ اس سب کی تصدیق کرنے والے دستاویزات ملے ہیں۔ کینیڈا سے بہت پرانی تحریریں ہیں جو Oriotarras کی طرف سے لکھی گئی ہیں، جو کہ وطن واپس آنے سے قاصر تھے، انہوں نے اپنی وصیتیں مرنے سے پہلے لکھیں۔
آج، پیلیکو اسکوائر قصبے کی خواتین کے لیے ملاقات کی جگہ ہے۔ بڑی ڈھال کے ساتھ محل جسے آپ اس کے پیچھے دیکھتے ہیں وہ Iturriaga محل ہے، جو “ساریگیلیک” خواتین کے گھر کا صدر دفتر ہے (باسک میں ‘ریڈراس’)۔ 14 مئی 1901 کو قصبے کی عورتیں یہاں سے زیادہ دور نہ ہوں گی، جب طلائیرو نے اس ڈھلوان پر ’’نظر میں وہیل‘‘ کا نعرہ لگایا۔
5. وہیل اسکوائر
آپ وہیل چوک میں ہیں۔ اس جگہ پر جو دیوار آپ دیکھ رہے ہیں وہ آپ کو یہ تصور کرنے میں مدد دے گی کہ وہیل کے شکار کا کارنامہ کس طرح پیش آیا۔ آرٹسٹ کارلوس زبالا مدینہ، “اراستالو”، اس دیوار کے خالق تھے، جہاں انہوں نے چھٹے آیت میں بیان کی گئی چیز کو کھینچا جس کے بارے میں ہم پہلے بات کر چکے ہیں: “پانچ ٹرالر اپنے اپنے کپتانوں کے ساتھ پہنچے، بہترین بہادر آدمی…”
آپ کے بائیں طرف کے نشان پر، آپ صرف وہی تصویر دیکھ سکتے ہیں جو اس دن لی گئی تھی۔ اسے پڑھیں اور آپ اس تماشے کے بارے میں مزید جانیں گے جس کی اس واقعہ نے نمائندگی کی تھی۔ اس نے جو تجسس پیدا کیا وہ ایسا تھا کہ اسے دیکھنے کے لیے خصوصی ٹرینوں کا اہتمام کیا گیا۔
اگر آپ دیوار کے بائیں طرف دیکھیں تو آپ کو “بلیا” معدے کی سوسائٹی کا داخلی راستہ ملے گا۔ دروازے کے آگے، آپ پانچ نمونوں کی تصاویر دیکھ سکتے ہیں: “Manuel Olaizola، Loidi، Uranga، Atxaga اور Manterola”
نشان کے بعد پیدل چلنا دوبارہ شروع کریں اور آپ قصبے کی سب سے اہم گلی میں داخل ہوں گے، “Eusko Gudariak”۔ ہم اسے پار کرتے ہوئے دریا کی طرف بڑھیں گے۔ ہم آدھے راستے پر ہیں!
6. منٹو
جن کھیتوں میں سے ہم ابھی گزرے ہیں، ابھی کچھ عرصہ پہلے تک، گاؤں کے جال مچھلی پکڑنے کے جال سلائی کرتے تھے۔ اس سرگرمی کے لیے ماہی گیری کے آلات کی مرمت ضروری ہے۔ مزید آگے، آپ کے بائیں طرف، آپ کو نیا بھائی چارہ نظر آئے گا۔ فی الحال، اگرچہ ماہی گیری کی کشتیوں میں نمایاں کمی واقع ہوئی ہے، لیکن جال وہاں اپنا کام جاری رکھے ہوئے ہیں، اور اتنے سالوں کی جدوجہد کے بعد، بہتر حالات میں۔
اپنی نظریں ساحل کی طرف رکھتے ہوئے، آپ تصور کر سکتے ہیں کہ کس طرح پانچ ٹرالر وہیل کو شہر کی طرف لے جانے کی کوشش میں آگے بڑھے۔ ایسا کرنے کے لئے، انہوں نے ہارپون اور رسیوں کا استعمال کیا. ہر پانچ سال بعد، ہم Oriotarras ایک خاص تہوار مناتے ہیں، جو ہوا اس کی نمائندگی کرتے ہیں، اور اس طرح اس واقعہ کو یاد کرتے ہیں۔
آئیے واپس اپنے راستے پر چلتے ہیں۔ ہمارے پاس آخر تک بہت کچھ باقی نہیں ہے!
7. تفریحی بندرگاہ، مرینا۔
آپ اوریو مرینا میں ہیں، موہن کے دوسرے کنارے پر، آپ اوریبارزار ساحل سمندر اور ٹکسوروکا ہاسٹل دیکھ سکتے ہیں۔ اگر آپ مڑیں گے، تو آپ کو ان دیواروں کے پیچھے، اپنے سامنے ٹاؤن کیمپ سائٹ ملے گی۔ اوریو کیمپ سائٹ محض کیمپ سائٹ نہیں ہے کیونکہ ہم اسے شہر کا ایک اور پڑوس سمجھتے ہیں۔ درحقیقت، ایسے خاندان ہیں جو سال بہ سال یہاں اپنے قیام کو دہراتے ہیں۔
کیمپ سائٹ کے پیچھے، آپ کو ہمارا اسکول، اوریو پبلک اسکول نظر آئے گا، جسے Zaragueta Herri Eskola کہتے ہیں۔ اس کا نام اوریو میں پیدا ہونے والے مشہور جوآن زاراگئیٹا بینگویٹکسیا، فلسفی، مصنف اور درس گاہ کے نام ہے۔
8. بریک واٹر
اب آپ وہیل ٹریل کے آخری اسٹاپ پر پہنچ چکے ہیں۔ یہ وہیل ہے جہاں وہیل 14 مئی 1901 کو صبح نو بجے نمودار ہوئی تھی۔
یہاں وہ کہانی ختم ہوتی ہے جو نسل در نسل ہمیں Oriotarras بتاتی رہی ہے۔ اس طرح ہم اسے آپ تک پہنچانا چاہتے ہیں، اور فخر کے ساتھ، ہم اعلان کرتے ہیں کہ یہ ہم اور صرف ہم ہی تھے، جنہوں نے باسکی ساحل پر آخری وہیل کا شکار کیا۔
تاہم، قتل و غارت عام طور پر ایسی چیز نہیں ہوتی جس پر فخر کیا جائے، اور ہم بھی اس طرح ختم نہیں ہونا چاہتے۔
یہ سچ ہے کہ جس طرح سمندر کا میٹھا پانی اور سمندر کا کھارا پانی اکٹھے ہو جاتے ہیں اسی طرح اس جگہ موت اور زندگی بھی ایک ساتھ رہتے ہیں۔ یہ نہ صرف وہیل کی موت ہے بلکہ یہاں پر ہلاک ہونے والے تمام ملاحوں کی یاد بھی ہے۔ اس دیوار پر جو آپ یہاں سے دیکھتے ہیں، آپ ان تمام ملاحوں کے ناموں کا جائزہ لے سکتے ہیں جو 20ویں صدی کے دوران بریک واٹر کے اس سرے پر مر گئے تھے۔
لیکن اس جگہ پر زندگی بھی بہت ہے، خاص کر گرمیوں میں۔ اگر آپ تھوڑا سا مشرق کی طرف مڑتے ہیں، تو زندگی ہمیں پوری طرح دکھائی دیتی ہے: سرفرز لہروں کے ساتھ رقص کرتے ہیں۔ بچے سمندر کے کنارے کھیلتے ہیں؛ بالغ ساحل سمندر پر چلتے ہیں؛ جو لوگ پڑھتے ہیں یا آرام کرتے ہیں…
جیسا کہ عظیم جارج اوٹیزا کہے گا: …زندگی ایک کھیل سے زیادہ کچھ نہیں ہے۔
جیسا کہ ہمارا مقصد سیکھنا اور بہتر بنانا ہے، ہم آپ کی رائے جاننا چاہتے ہیں۔
a salamou aleykoum!
ñiou meunko firi ni mou ligey bi daara bi di zaragueta ñu xamal. gokhu ab jángalekat bi di zaragueta tabakh.fii nak ñu tamali dilene wan suñu deukk bi ak lebbu ngaaka biñu diapone fii thi biscaye.sikaw lou ñulen di JËKKA bo kamni,thi seussou geudj bii di orio le nek,tamaléko thi gokh bi di ortzaika,diegui deukk diéxaleeko thi geudj gui.thi yoon wi digeine guiss ay beureub,ay nitt ak yitt ay nitt ñiga xamni nioy tekki dieumeu askaan wi.ab jángalekat yii,ndjaboot gui,nongo daara yii,ño bindeu,firi ba paré Rënk téere yi.ab xëyma yii thi daara dji,ñu deggloul len lii di baat yii len di goungué thi sen nguirou tukki thi lakk yilé. nigeine ko guissé thi xarnu bi,diar diar gui amna diourom ak niéte taxaw yi geine meuneu rënk thi track QR wi.sikaw ndjoubeunteul taxaw yii nekk fi nguir dioxé ndieuriñe yoon wi,meun geine tamalé topp yon wi fouleine nekh. taxaw bu nekk,digeine guiss ab sampalu xibaar thi QR guir meuneu degglou seni leeral.thi foukk ak niéte lakk.lou geun loudul seddeu wurus gui ak ñieupp!tane léne lakk bileine geuneul geine banéxu thi yit banexu leine thi yon wi!
* digeine guiss téere gatandu thi beureub gani bitim rew
Distance: 4 km Durée: 1,5 h
1. Ortzaïka
Niougui leen di tewu suñu beureup bi,fi thi rio!
Ndongo yi thi zaragueta herri Eskola nioleine beugona wuññi suñu deuk diralé ko thi”Mbedd Nkaaka gui”
Thi yoonu tukki gui dinañu tamaléne dore fii,dinañu leen won suñuy beureub yiñi gueuneu rañé . yit suñu xamé Rio thi dara dé ,siway Naaka gui moko waral.Mo nékone moudiélé Ngaaka biñu diapone fii thi Basque thibir béne beureub bou touti bigniye wakh basque thia 1901.way fan la mbir yii di moudieu?
Amul xel ñar,rey kii djité guedj donone na lou diafé.nguir ligey gogou dh,faw ay nittou ndokh you am diome.
beureub biñu nekk nii deiy,gomh gui gniye wakh d’ortzaika moy bopp skippers ak rameur bou renom.gokh gui daniou ko diagléle Oriottaras yii késsé ndakh moo meusseu nek bopp bi yii ligey nio nekkone lii takh moudane dokh .
2. Gaztetxea, Arrauntxea
naniou dokh nanka nank nank thia yone wi niou nara yobu dekk beu. nittou ndokh yii dane geine nguir diap Ngaaka gui moudie niou am diote guir geuneu khol tarouway gui.lolou laniou niari fuuk ak béne baat diotali(berto basque) béne samkat biniouy wakh Orbegozo bindeu thia diamono wam tei weykat bi di Benito Lertxundi siweul roff ko lii tank ay weuyam thia 1977.bobou ak legui,khaleyi goor yii ak khaleyi d
jigeën yii daniou léne fowé.diangue naniou thia beureub diangalékay ba,wathiouwaye bi bertos yii amone thi nétal xew xew ak xew xew yii.
ker gui geine di guiss ni sen kanam mougiui wouyo thi tourou Etxeluze.lou yagg yagg,daniou ko nahasalone thie ay anam you niaw .ay att thi guinaw,ay ndaw you deuk thi dekk gui nio ko yorone,teiy nguir sen liguey,neik neu tey beureub dadié birou ndaw gni.mo di gaztetxe,di tekki thi basque <<kërou ndaw gni>>.
nguir geuneu meuneu xam dekk bi di Orio,amna solo lolé nga toudou diafé diafé yifa diota am fofou thi beureub yoyou lé Cantabrique,geun ko kham thia tangore. dawal katu gaal gu mak dekk guné, ak séni melo yi ñu rañé (suñu boss mbok le! )di khekh sen biir nguir diote thi nguur gui rek.ki thi ndieuk diote moy daa di délousi thi dekk bi ak lamou daan ande ak raaya bi.
Orio daan na raaya you beurré beurré. ak yeinéni coup,gni key guiss thi kër seetu yi géne di guiss thi wéttou dekh ga.du dara mo waral Arrauntxea,(<<kër Aviron>>)moy bop club Aviron bou Orio.
3. Beureub dekk gui
Yénagui thi beureb dekk gui,fou waa deukouway gui yeup di dadié,deukouway Orio.khalé,makk,ndaw,njaboot,adjikat faniou nék.fii laniouy feet ndam régates yii ak feëtou
san pedro ak san Nicolás.waxtou yoyou lé,ponkalou pello ak nikolasa daniou dane faral di dokhontou ak mbegté thi yonu Orio yii.
thi bénéne beureub dekh gui,meunanuiu guiss yiit tabakh naval Mutiozabal.ay xarnub,bébeu xéttou gal tabakhone naniou ko thi goudayou dekh yii tei Mutiozabal moo nékone moudiéle roykay tabakh gogou lé.waw! nguru basque gui dafko ber beureub taarix thia 2018,ak yénéne yiniou guiss thi ker deukendo yii,Mutiozabanéléa,danio am woor
wayé baniou diapé Ngaaka gui ba paré,fane lañe ko yobou? lérnamani thi bene kékke,gou weur beureub bi.
amul xel ñar nitt gni dinañu done deugne coumpeu nguir guiss Ngaaka gou rey gui.
4. Beureub pilliku
yénagui fii thi beureub pilliku,thi digg dekk bou yagg bi,thi Goiko Kale(wala mbedd Arriba ).fii meune gen guiss nataal Maria Camino Arregi <<Maria Maestra >>. moy kër gui niou diakaarl0l,thi figniy denthie khaleyi finiou fadié ak diangalé khaléyi jigën ak goor yi bari Oriottara.dioud thia diékhantal xarnub XIXe,dafa monsieur diangalé basque,bobu diamono franquiste ga hamni sax daniou ka dane téré.
batey thi mbedd bobou,kër gui nek thi wett beureub denkané khaléyi,fala weykat bi di benito lertxundi Esoain dioudo;toudd naniouko ba paré tei mom moniou khamal<<seetu Ngaaka gui>>. thi fuuk ak béne baat yii geuneu bakh ,diourome niénte lathi taneu,mu yokk thi ab wey ba nopi indi lii di wey bou niou rañé.
thi souff,digeine guisson béne blason bou mélni navire…..
deugg bi moy ay napp kate yithi beuri dem naniou thi suff diou bess gui thia xarnub XVI ak XVIIe guir napp Ngaaka gui.dougousiwou dekh gui Oria thi geudj gui yombaloule wone napp gui mou yombe,guir doundeul ndjaboot gui napp kat yii amouniou wone pékhé loudoule dem napidji fou soré. ay kayite laniou guiss yiy firneul lolou yëp.amna ay baatou canada you yagg yimou binde ak Oriottaras,miga khamné, meunounio délou faniou diouguei,bindeu séni Kéyitou dée bala gniy géne aduna.
tey dji beureub bii di pilliku nekk neu beureub boo khamni jigënou dekk gui nio fey dadié.ngur gui ak yerem gou rey bigeine di guiss moy beuureub Iturriaga,bopp kërou djigén gni <<Saregileak>>(<<Rederas>>thia basque).jigënou dekk gui warouñuwoneu sorri fofou ba le fuuki ak nienti 1901….,ba talayeroyoukhop thi soufou dodane boboi lé:<<Ngaaka biniou guiss>>.
5. Beureubou Ngaaka yii
yeinagui thi beureub Ngaaka yii.jángal yii geine di guiis nii thi nataal bi dineuléne xetali gei e meune khalatale sen bopp niniouye diapé Ngaaka gui.kii di Carlos Zabala Madina,<<Arrasralu>>,moo nékone kii defar lii thi mur bi,fimou reudeu liniouye diangatt thia diourome bénéne batt biniouy wakhtanéwone:<<diourome béne dawal katu gaal yii dane diéguési ak sen ndjitt,xaragne tei am diome…>>
thi suñu thiamogne,digei ne guiss béne nataal biniou dieule biss bobou lé.nafar leen ko tei digeine si diangaate lou beuri lou leen di dieurinieule thi xew xew yoyou.koumpeu gui mou andale nirou ak raille yiniou defar guir guiss ko késsé.
boleine kholé séne thiamogne reudd bi,digeine guiss dougou beureup ligeykay bobou lé<<Balea>>.thi wetu buntu bi,meune geine guis nataal :<<Manuel Olaizola,Loidi,Uranga,Atxaga ak Manterola>>.
Dieulate leen sen dokh gen topp nigoneko fekke ba paré gen soul thi mbedd bi dekk bi geun am solo,<<Eusko Gudariak>>.
danioukey diégui thi wetu dekh gui.niougui si digg yonn wi!
6. Munto
tool youniou diota diégui,niawkatou dekk bi nio nekkone di niaw ay mbalou nappkay;nañu dane paréwé napp gui amona dieurigne thi bobou ligey.gni geuenu sori,sen thiamogne,digeine guiss beureub dieune yii.fimou nekk nii,soudei sakh gaalou nappkat yii danio waniékou,mbalkatt yii niougui def sen liguey fofou lé,ay attou khekh,guir nekk thi ay anam you geun bakh.
boleine kholé boubakh estuaire bi digeine guiss naka la diouromou dawal katou gaal yii dan dokhalé thi seni pékhé guir dialalé Ngaaka gui thi dekk ba.thi nounou lé,ay boum lagne done dieufeundikoo.diouromou att yeup,nioune Oriottaras yii,niougui fett suñu fett buñu rañé,bi di binde ligni wakh thi xew xew yifi diota am.
niou dieulate suñu yoon wi.déssétou niou lou beuri. ba thia dièkhantale ba.
7. Soloum nek thi ndokh gui
yénagui thi marinawou Orio,thi bénéne wetu estuaire bi,meun geine guiss guedj Oribarzar ak beureub Txurruka.
boleine geustouwé,digeine guiss fou gniye dal sen kanam,si ganaw reudd yoyou lé.beureub Orio bobou lé nekkoul beureub bou gniye séwal nakh liniouko ko ber ni bénéne gokh la thi deukk bobou lé;waw,amna ay ndaboot yi délousi xarnub ba xarnub.
thi guinaw beureub bobou,digeine guiss souniou beureub diangalékay ba,beureub ngur bou Orio,di wouyo si tourou Zaragueta Herri Eskola.migui war tour dji Juan Zaragueta Bengoetxea,ab philosophe,bindekatt,ak pedagogue dioude thia Orio.
8. Tass bi
agg nañiou legui thi moudieunteul yonn whale Trail.
fii la Ngaaka gui feiñé fuuk ak niente thi weru Mai 1901,thi diourom niente waxtou ak simili.
fii le taarix bi diéxé askan ak askan nara nétali Oriottaras.ni lañu ko beugéwone nétaliwé tey ak mbegté,gnigui wakh ni ke nioune,tei nioune rek nio dakk Ngaaka gui thi wetu basque.
Thi nounou,dé yifi diota xew meussou niou thi am mbegté,tei beugouniou tamite mou diékhé nii.
deugg la ni,ni ndokh bou bajh bi ak biu saf xorom bi di diadié wéthi beureub bobou,dé gui ak doundou gui nio ande.nékoul déwou Ngaaka gui késsé wayei yit fatalikou nittou ndokh yifi diota saalite.thia saaket bi geine di guiss n,meun geine kholate séni tour.
wayé tamite amna niou diota doundou niou beuri,thi tangoor gui.souniou délouwé touti thia est,doundou gui thi bénéne aname laniou key guissé:gni di nek thio ndokh bi di féthie ak guedj gui;khaléyii di féthie si wettu guedj gui;makk gni di dokh si wett gui;nitt gni di nafar wala di nopalou…
niko grand Jorge Oteiza:…aduna dou dara loudoul fo
